این دره علاوه بر ۶ نقش برجسته مربوط به شاپور اول و بهرام اول و دوم، مجسمه عظیمی از شاپور اول به ارتفاع 6 متر را در غار شاپور، که در ارتفاعی نزدیک به ۸۰۰ متر از بستر رودخانه قرار دارد در خود جای داده است.
نقش برجسته های این تنگه نسبت به سایر نقوش دوره ساسانی بزرگتر و شلوغ‌تر می‌باشند به گونه‌ای که 3 تا از این نقش برجسته ها بیش از ۳۰ متر مربع مساحت داشته و در هر کدام نقش پیکر بیش از ۳۰ نفر تراشیده شده است که تنها نقش برجسته صحنه شکار خسرو پرویز در طاق بستان کرمانشاه با آنها قابل قیاس است.
در این تنگه ۶ نقش برجسته کنده شده که تقریبا همگی نزدیک به ورودی آن و در فاصله‌ای کمتر از ۵۰۰ متر از شهر باستانی بیشابور قرار دارند. اگر از سمت بیشابور به این تنگه وارد شوید ۴ عدد از این نقش برجسته‌ها در شمال و سمت چپ و دو تای دیگر در جنوب و سمت راست قرار دارند.
شاپور ساسانی در طی دوران ۳۰ ساله فرمانروایی بر ایران (از ۲۴۱ تا ۲۷۱ میلادی) دو بار با امپراطوری روم وارد جنگ شد. در پایان اولین نبرد، گردیانوس، امپراطور روم در اثر شورش فرمانده گارد خود، فیلیپ معروف به عرب، کشته شد و فیلیپ برای استقرار پایه‌های حکومت خود به سرعت پیشنهاد صلحی به همراه قبول پرداخت غرامت و واگذاری ارمنستان به ایران را مطرح نمود)۲۴۴ میلادی(
سالها بعد با به قدرت رسیدن والریانوس در روم، او برای جبران شکستهای قبلی مجددا به ایران حمله کرد که این بار هم به دنبال شکست ارتش روم، والریانوس به همراه ۷۰ هزار نفر از صاحب منصبان و لشکریانش به اسارت شاپور درآمدند.
در ایران نیز شاپور در مراسمی که در پایتخت ایران، شهر تیسفون برگزار کرد در حضور والریانوس و ژنرال‌هایش ایران را خورشید گیتی تاب و تنها ابر قدرت دنیا خواند و دستور داد تا نقش این پیروزی را در محل‌های متعددی بر کوه حک نمایند. معروف ترین این نقش برجسته‌ها در نقش رستم و بزرگترین و باشکوه ترین‌هایشان در تنگ چوگان کازرون قرار دارند.
پیروزی شاپور اول بر امپراطوران رومی
در اولین نقش برجسته شاپور اول در مرکز نقش و سوار بر اسب به تصویر کشیده شده است. جنازه گردیانوس در زیر پاهای اسب شاپور افتاده و دستان والریان به نشانه اسارت در دست شاپور قرار دارد. فیلیپ نیز در جلوی اسب شاپور زانو زده و تقاضای صلح دارد. افسران و نظامیان ایرانی در ۵ ردیف سوار بر اسب در پشت سر شاپور قرار دارند و سربازان و صاحب‌منصبان رومی نیز در ۵ ردیف در جلوی شاپور در حال حمل هدایا و پیشکش‌هایی برای او دیده می‌شوند و به نشانه احترام انگشت سبابه خود را به طرف شاه گرفته اند.
در این نقش برجسته ۱۱۵ پیکر دیده می‌شود که از این نظر رکورددار نقش برجسته های ایرانی به شمار می‌آید.
پیروزی بهرام دوم بر اعراب بیابانگرد
دومین نقش برجسته مربوط به پیروزی بهرام دوم بر اعراب بیابانگرد می‌باشد. در این نقش برجسته بهرام دوم سوار بر اسب در سمت چپ نشان داده می شودکه سرنیزه ای در دست چپ و با دست راست، قبضه شمشیر را گرفته و در جلوی او نمایندگان عرب صف کشیده اند که به وسیله سرداران ایرانی راهنمایی می شوند و به عنوان هدیه، اس و شتر با خود آورده اند. این نمایندگان همه پا برهنه اند و کیفیت حجاری به گونه ای است که حالت تحقیر را کاملاً نشان می دهد. در این نقش برجسته، هنرمند حجار کاملاً به نقش برجسته کاملاً حالت سه بعدی داده است؛ به گونه ای که می توان آن را یک نوع مجسمه دانست.
تاج ستانی بهرام اول از مظهر اهورا مزدا
سومین نقش برجسته که کامل ترین و زیباترین نقش برجسته زمان ساسانی به شمار می آید، بهرام اول را در حال تاج ستانی از مظهر اهورا مزدا نشان می دهدا که هر دو بر اسب سوارند و بهرام اول پسر شاپور با خرسندی از چهره او پیدا است، در حال گرفتن حلقه قدرت است. این نقش برجسته از نظر هنری یکی از شاهکارهای هنر حجاری زمان ساسیانی محسوب می شود.
حکاکی این نقش برجسته بسیار هنرمندانه بوده و چین و چروک ها و حرکت لباس و ...، همگی بسیار زیبا نشان داده شده اند. همه چیز در این نقش به شکل حیرت انگیزی تناسب دارد. حتی جزییات فیزیکی اسب و رگ‌های روی پای اسب نیز مشخص شده است.
در زیر پای اسب بهرام اول، نقش برجسته فرد مغلوبی است که احتمالاًدر زمان نرسی پسر شاپور حجاری شده است و با توجه به کتیبه ای که پشت سر بهرام اول است به نظر می رسد که نقش فرد مغلوب، بهرام سوم باشد. این نقش برجسته نزدیک به 6 متر طول و 4 متر عرض دارد.
چند سال پیش برخی ازافراد ناشناس، به گمان اینکه درون گرز بهرام گنج است، اقدام به تخریب این نقش برجسته کرده‌اند. افراد که بعدها توسط سربازان گمنام امام زمان دستگیر شدند
پیروزی بهرام دوم بر یاغیان
نقش برجسته چهارم صحنه پیروزی بهرام دوم (شاپور دوم- ذوالاکتاف) بر یاغیان را به تصویر کشیده است. در این نقش برجسته شاه از روبرو نقش شده و در مرکز مجلس، روی تخت نشسته و شمشیرش را در دست چپ گرفته و دست راست خود را به عصای بلند یا گرز شهریاری تکیه داده است و دو ردیف نقوش برجسته بر هر جانب نقش دیده می شود. درباریان و سرداران ایرانی در دو ردیف نقش شده اند و جلادان سرهای بریده یاغیان را به شاهنشاه ساسانی تقدیم می نمایند. این نقش به مناسبت مجلس پیروزی شاپور بر شورش هرمز، حجاری شده است که که طول آن 10 متر و 50 سانتی متر و عرضی 5 متری دارد.
پیروزی شاپور اول بر والرین
(نقش برجسته ای که رهبر انقلاب بر معرفی آن به مردم تأکید دارند)
نقش برجسته پنجم که در سمت راست تنگه واقع شده و سالم ترین نقش برجسته در میان نقوش 6 گانه است نیز به پیروزی شاپور بر دولت روم اختصاص دارد. در این نقش صحنه پیروزی و فتوحات شاپور اول بر امپراطوران روم حجاری گردیده که در آن والرین در مقابل شاپور زانو زده و در زیر پای شاپور پیکر گوردیانوس سوم امپراطور مغلوب شده روم حجاری شده و شاپور دست فلیپ را در دست گرفته و در سمت راست نمایندگان طبقات جامعه ساسانی و در سمت چپ سرداران ایرانی حجاری شده اند. این نقش برجسته دارای 12 متر و 50 سانت طول و 5 متر عرض می باشد. این نقش برجسته همانی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سفری که اردیبهشت ماه 87 به استان فارس داشتند در دیدار با مسئولان اجرائی استان بر نشان دادن آن به مردم تأکید داشتند.
ایشان در آن دیدار با اشاره به تلاش برخی کشورها برای ایجاد مفاخر مصنوعیِ تاریخی تأکید کردند: مفاخر حقیقی تاریخ ملت ایران موجب تقویت اعتماد به نفس ملی است و لازم است مورد توجه بیشتر قرار گیرد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی با اشاره به تلاش یونانیان برای نشان دادن بیابانی خالی که سپاه ایران از یونان شکست خورده به گردشگران و اثبات ماده های تاریخی با فضاهای خالی، بر نشان دادن نقش برجسته پیروزی شاپور اول بر والرین، امپراطور روم به مردم تاکید داشتند و گفتند: نزدیکی کازرون - آنطوری که شنیدم - مجسمه‌ی والرین است، امپراتور روم، که زانو زده در مقابل پادشاه ایران. خیلی خوب، اینجا را بروید نشان بدهید؛ این به آن در! این همه نقاط مثبتی که میتواند گذشته‌ی ما را نشان بدهد.
پیروزی شاپور اول بر امپراطوران رومی
ششمین و آخرین نقش برجسته که آنهم در سمت راست تنگه و دقیقا در کنار جاده واقع شده است متاسفانه بیشترین آسیب را در طی زمان دیده و قسمت‌های بالای آن تقریبا از بین رفته است.
در این نقش برجسته مراسم دریافت فر ایزدی (حلقه شهریاری) توسط شاپور اول از اهورامزدا و همچنین پیروزی وی در جنگ با رومیان به تصویر کشیده شده است.
در این نقش، زیر سمّ اسب مظهر اهورامزدا، اهریمن و زیر پای اسب شاپور، گردیانوس، امپراطور کشته شده، لگدمال می‌شوند. فیلیپ نیز طبق معمول جلوی اسب شاه زانو زده و تقاضای صلح و بخشش دارد.
- ۸ فروردين ۱۳۹۴ جاذبه های گردشگری بخش مرکزی کازرون کم نظیر است
- ۱۷ اسفند ۱۳۹۳ داستان قدیمی جاده ای که از دل بیشاپور می گذرد/ جاده بیشاپور بتنی می شود؟ + عکس
- ۱۶ اسفند ۱۳۹۳ اگر تسهیلات رفاهی برای گردشگران بیشاپور فراهم شود، این منطقه متحول خواهد شد+ عکس
- ۸ اسفند ۱۳۹۳ بخش های جدیدی به مسیر بازدید گردشگران شهر تاریخی بیشاپورفارس اضافه شد
- ۱۰ بهمن ۱۳۹۳ پرونده اولیه ثبت جهانی بیشاپور تکمیل و ارسال شده است
- ۲۵ دي ۱۳۹۳ آیا بیشاپور ثبت جهانی می شود؟ + عکس
- ۲۲ دي ۱۳۹۳ تصاویر کمتر دیده شده از شهر تاریخی بیشاپور
- ۲۲ دي ۱۳۹۳ از شهر تاریخی بیشاپور چه می دانید؟ + تصاویر کمتر دیده شده
- ۱۸ مهر ۱۳۹۳ در نقوش برجسته تنگ چوگان ، پیروزی لشکریان ایرانی بر لشکریان روم نماد قدرت ایران را نشان می دهد
- ۳ فروردين ۱۳۹۳ تصاویر نقش برجسته های تنگ چوگان
