برای پاسخ به این سؤال می‌توان به طور خلاصه اینگونه بیان کرد که حرکت امام صادق علیه السلام در راستای مسیر تکاملی حرکت شیعیان در حقیقت گام دوم بوده است و این بدان معناست که بر اثر تلاش‌ها و مجاهدت‌های امامان معصوم پیشین در راستای نشان دادن نادرست بودن اندیشه‌های فرق و مذاهب دیگر؛ در زمان امام صادق علیه السلام موقعیتی خاص و استثنایی برای این امام پدید آمد تا بتواند طرح شیعه را به صورت کامل و همه جانبه جایگزین سایر عقاید موجود نماید و این همان مسیری است که امامان پیشین در زمینه تبیین و بسط برخی از ابعاد آن مبادرت ورزیدند.

دوران امامت امام صادق علیه السلام را یکی از بحرانی‌ترین دوران تاریخ اسلام بیان نمودند؛ زیرا که در این ایام حکومت یکصد ساله قبلی فروریخته بود و بنیان‌های حکومت آینده پایه‌ریزی می‌شد و در این مسیر هدف اصلی سران حکومت تازه تأسیس در حقیقت کوبیدن نظرات مخالف بود.

مکتب تشیع در دوران امامت امام ششم دارای هویت و شناسنامه شد

در این دوران غبارآلود که مذاهب مختلف در حال ظهور و بروز بودند؛ آنچه که می‌توانست شیعه را پایدار نماید همان چیزی بود که به درون فرهنگ مردم می‌بایست راه پیدا کند و در حقیقت امام صادق علیه السلام بنیان‌گذار یک مکتب نو بودند که بیان یک تفسیر جامع از معارف الهی، همچنین پرداختن به مسائل اعتقادی و عقلانی، بایسته‌های اخلاقی و دستورالعمل‌های فقهی از جمله مهمترین دستاوردهای امامت امام صادق علیه السلام بود. در حقیقت می‌توان عنوان کرد مکتب تشیع در دوران امامت امام ششم دارای یک هویت و شناسنامه ای شد و اینگونه بود که نام مذهب ما به نام ایشان مزین شده است.

فرقه‌های اسلامی مختلف بر این مسئله اتفاق نظر دارند که امام صادق علیه السلام در بسیاری از دانش‌ها از کلام گرفته تا تفسیر و فقه و مباحث اخلاقی پیش قدم و پیشتاز بوده تا آنجا که عنوان کردند بیش از ۴ هزار نفر از شاگردان در محضر امام ششم کسب فیض نمودند و شیخ مفید در این زمینه می‌گوید: راویان حدیث، تعداد اصحاب مورد اطمینان امام جعفر صادق(ع) را با همه اختلافاتی که با یکدیگر داشتند تا ۴ هزار نفر بیان کردند.

امام ششم شیعیان در مدت ۳۴ سال از امامت خود نقش برجسته‌ای در بسط و گسترش فرهنگ اسلام ناب داشته‌اند و در مکتب آن حضرت نه تنها شیعیان بلکه غیر از شیعیان نیز از پیشوایان چهارگانه اهل سنت با واسطه یا مستقیم از محضر امام جعفر صادق(ع) بهره‌مند شده‌اند.

امام صادق علیه السلام در بیانات خود ویژگی‌های مختلفی برای شیعیان و مؤمنان حقیقی بیان داشته‌اند که صبر و پایداری، ساده‌زیستی، عزت نفس، امانتداری و راستگویی، تلاش برای هدایت دیگران، ولایتمداری، اجتناب از کسب شهرت، رسیدگی به خانواده، رعایت آداب اخلاقی، تعاون و همیاری، استفاده از فرصت‌ها، دوری از شرکت در مجالس گناه و قرائت قرآن از جمله مهمترین ویژگی‌های بیان شده از سوی آن حضرت است.

سه عملی که برای عاقبت به خیری لازم است

رفیعی عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه، با اشاره به نامه امام صادق علیه السلام به یکی از دوستانشان می گوید: امام صادق علیه السلام در این نامه فرمودند، اگر می‌خواهی عاقبت به خیر شوی می‌بایست سه کار را انجام دهی؛ اول آن که نعمت‌های خداوند را در مسیر معصیت الهی صرف نکنی.

حجت‌الاسلام ناصر رفیعی عنوان داشت: خداوند به انسان گوش و چشم داده است تا مسیر تعالی را طی کند اما اگر از این اعضا و جوارح در راه معصیت استفاده کند در حقیقت کفران نعمت کرده است.

وی با بیان اینکه نعمت‌های الهی باید در مسیر صحیح آن استفاده شود، افزود: آیه‌ای در قرآن کریم وجود دارد که بسیار جالب است و آن آیه می‌فرماید که شیطان گرد مردم طواف می‌کند تا روزنه‌ای برای نفوذ پیدا کند که این امر به ما هشدار می‌دهد که انسان همواره باید مراقب اعمال و رفتار خود باشد.

این کارشناس مسائل مذهبی رسانه ملی بیان داشت: دومین موردی که امام صادق علیه السلام به دوست خود سفارش کردند آن بود که به حلم خداوند مغرور نشود و درست است که خداوند ستارالعیوب و دارای حلم است اما انسان نباید به این ویژگی خداوند مغرور شود.

وی ادامه داد: سومین موردی که امام صادق علیه السلام در این نامه بر آن تأکید کردند این است که اگر می‌خواهید عاقبت به خیر شوید به کسی که به ما منصوب است و ارادت دارد می‌بایست احترام بگذارید.

حجت الاسلام رفیعی با اشاره به آداب معاشرت امام صادق علیه السلام بیان داشت: یکی از آداب معاشرت در خصوص پدر و مادر است و شخصی به محضر پیامبر اسلام آمد و از ایشان پرسید که شأن پدر و مادر چیست؟ و پیامبر اکرم(ص) فرمودند والدین هم بهشت و هم جهنم تو هستند و می‌توانند هم زمینه بهشت رفتن و هم جهنم رفتن شما را فراهم کنند.

وی همچنین عنوان کرد: شخصی به محضر امام صادق علیه السلام آمد و از ایشان پرسید دوست چه حقی به گردن دوست خود دارد که امام ششم شیعیان در این خصوص فرمودند که یک دوست ۳۰ حق به گردن دوست خود دارد و بعد فرمودند یکی از این حقوق آن است که آنچه را که برای خود می‌پسندی برای او هم بپسند.

دشمنان تلاش می‌کنند تا با استفاده از شبهات جوانان را منحرف کنند

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: امام صادق علیه السلام در خصوص جوانان فرمودند، دوست دارم وقتی جوانی از خواب بیدار می‌شود یا عالم باشد و یا دنبال علم برود و یا علم را دوست داشته باشد و یا اینکه شنونده علم باشد.

وی با بیان اینکه امروز دشمنان تلاش می‌کنند تا با استفاده از شبهات جوانان را منحرف کنند افزود: متأسفانه این روزها جوانان وقت خود را در سایت‌ها و فضاهای مجازی هدر می‌دهند که البته این مسئله هم جنبه خوب دارد و هم جنبه بد و ممکن است تحت تأثیر برخی از شبهات قرار گیرند.

حجت الاسلام رفیعی افزود: امام صادق علیه السلام بر این نکته تأکید دارند که جوانان باید وقت و عمرشان را هدر ندهند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه امام صادق علیه السلام در آخرین لحظات عمر خود به اهمیت توجه به نماز تأکید کردند، افزود: ایشان فرمودند شفاعت ما به کسانی که نماز را سبک می‌شمارند نمی‌رسد.

 عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه تصریح کرد: امام صادق علیه السلام در دوران زندگی‌شان مطالب بسیاری فرمودند اما این که در آخرین لحظات عمر خود بر موضوع توجه به نماز تأکید کردند، نشان‌دهنده اهمیت نماز و جایگاه آن است.