یادداشت؛
شهریار مُلک ادب؛ ترک‌زبان پارسی‌گوی
شهریار تبریزی شاعری حقیقتاً ارزشمند بود که غزل فارسی را بعد از دهه‌ها یا چند قرن که از نسل شاعران بزرگ پارسی‌گو می‌گذشت به استادی احیا کرد و اشعاری ناب سرود آن‌گونه که توجه همگان را به خود برانگیخت.
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه تحلیلی خبری«شیرازه»، شعر و ادب فارسی را باید همواره و در هر زمانی پاس بداریم؛ زیرا که شعر و متون ادبی حاوی مضامین اخلاقی، پند، اندرزها، بیان‌کننده افکار، منش انسانی است و بازگوکننده هویت، فرهنگ دینی و ملی ما ایرانیان و فارسی‌زبانان در طی قرون و اعصار متمادی است. انتخاب «شهریار» شاعر بزرگ معاصر با نام‌گذاری روز شعر و ادب پارسی به جهت احیاگری او در حوزه غزل و سرودن اشعاری چندوجهی و پیروی از شاعران نامی همچون حافظ، سعدی، مولوی، سنایی، جامی، فردوسی و دیگر شعرای متقدم است. نقش شعر در ساختن جامعه و تأثیرگذاری متون ادبی بر روح و روان مردم و زندگی و عملکرد ایرانیان به اثبات رسیده است. خوانش شعر و سرودن اشعار در مفاهیم و مضامین گوناگون و اوزان مختلف به همراه نگارش و خوانش متون ادبی به‌عنوان نشانه‌هایی از فرهنگ و تمدن چندهزارساله در ایران ثبت است.
سرنوشت هزار و اندی سال شعر و شاعران پارسی را شاعر بزرگوار ملی و میهنی معاصر زنده‌یاد نصرا... مردانی کازرونی در منظومه ماندگار ستیغ سخن به نحوی استادانه به نظم سروده است، به‌نحوی‌که نام نامی هزار نفر شاعر فارسی‌زبان در هزار و چند صدسال حیات شعرسرایی ایرانیان در بیت به بیت این منظومه زیبا آمده است. در زمینه متون ادبی نیز ما شاهد آثار ماندگار و فاخر و بی‌نظیر از نویسندگان و ادیبان مشهور در دوره‌های گذشته و معاصرین بوده و هستیم که از دیدگاه اینجانب مقام حضرت شیخ اجل سعدی شیرازی علیه‌الرحمه در نثر و نگارش متن‌های عالی زبان پارسی از جمله کتاب گلستان او که از همه متون ادبی متقدمین و متأخرین برتر و سرآمدتر است را می‌توان مثال زد. سعدی در شعرسرایی فارسی نیز بی‌نظیر همه دوره‌ها است و کمتر رقیب شعری را می‌توان برای او یافت.
پاسداشت مقام شاعران و شهریار
وظیفه حاکمیت‌ها در هر دوره تاریخی و با هر گرایش فکری و منش کشورداری است تا شعر و زبان پارسی ترویج شود و شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان تقدیر و تجلیل گردند و بساط نقد و اندیشه‌ورزی در حوزه زبان و ادب پارسی همواره پهن و گسترده باشد. ازاین‌رو باید مقام شاعران، ادیبان، مصححان و استادان شعر و ادب پارسی همواره گرامی داشته شود تا هویت ایران، ایرانی و فارسی‌زبانان و مظاهر فرهنگ و تمدن قوم بزرگ آریایی ساکن در این سرزمین اهورایی حفظ و این همه گنجینه‌های ملی و معنوی ما یعنی دیوان‌های شعری و متن‌های ناب و ماندگار زبان فارسی نسل به نسل منتقل و سینه‌به‌سینه بازگو شود تا غبار فراموشی و نسیان بر سر و روی آنها ننشیند.
قطعاً هر ملت یا هر اجتماع انسانی در جغرافیای ایرانی برای بقا و پایداری خویش باید گذشته روشن و پرافتخار خود را احیا کرده و فرهنگ و تمدن دیرینه خویش را به دست فراموشی نسپرد تا در پرتو پرداختن به آنچه بوده و هست راه ترقی و تعالی را با بهره‌گیری از سخنان و مواعظ بزرگان شعر و ادب خود که ریشه و اندیشه در دین و انسانیت داشته‌اند طی نماید.
شهریار تبریزی اگر چه نویسنده مطرحی نبود؛ اما شاعری حقیقتاً ارزشمند بود که غزل فارسی را بعد از دهه‌ها یا چند قرن که از نسل شاعران بزرگ پارسی‌گو می‌گذشت به استادی احیا کرد و اشعاری ناب سرود آن‌گونه که توجه همگان را به خود برانگیخت.
روز پاسداشت شعر و ادب پارسی روز تولد و درگذشت هر شاعر مهم و مشهور یا روز نکوداشت هر نویسنده بزرگ و نامی ایرانی که باشد فرقی نمی‌کند، مهم پرداختن به ارزش و اعتبار و تأثیرگذاری اشعار و متون ادبی بر زندگی و زمانه ما ایرانیان در دوره‌های مختلف تاریخی از گذشته تاکنون و حتی بعد از آن است. امید آنکه فضایی فراهم شود تا روزبه‌روز جایگاه شعر و ادب پارسی علاوه بر ایران در دیگر کشورهای دنیا که فارسی‌زبانان حضور دارند، رفیع‌تر و درخشنده‌تر گردد.
دیدگاه رهبر معظم انقلاب درباره استاد شهریار
در تاریخ ۷ مهر ۱۳۷۷ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دیداری با جوانان داشتند و در این جلسه گرم و صمیمی، یکی از جوانان از ایشان می‌پرسد: از بین شعرای معاصر، آثار کدام یک را بیشتر مطالعه کرده‌اید و به او علاقه دارید؟ ایشان در پاسخ می‌فرمایند که در هر قالب شعری به چند نفر علاقه دارند و در غزل از سه نفر نام می‌برند که یکی از آنها، «شهریار» است. ایشان می‌فرمایند: «از شعر شهریار خیلی خوشم می‌آمد و با ایشان هم آشنا بودم. البته من‌بعد از انقلاب با ایشان آشنا شدم، قبل از انقلاب هیچ ارتباطی با یکدیگر نداشتیم.» مرحوم اصغر فردی در باب مراودات رهبری با شهریار آورده است: «حضرت آیت‌الله خامنه‌ای طبق اظهارات خود و باتوجه‌به ذوق ادبی‌شان، از اوائل جوانی و دوران تحصیل در مشهد مقدس با آثار مرحوم استاد حکیم شهریار آشنایی داشته‌اند.
درباره شاعری شهریار، دو حرف می‌شود زد: یک حرف این است که شهریار، یکی از بزرگ‌ترین شعرای معاصر ماست؛ هم در شعر فارسی و هم در شعر ترکی. البته شعر فارسی او خیلی بیشتر از شعر ترکی است و به نظر می‌رسد که اولین و معروف‌ترین شعرهای او به زبان فارسی است. البته منظومهٔ «حیدر بابای سلام» را بایستی استثنا کرد؛ چون «حیدر بابای سلام»، داستان جداگانه‌ای دارد. در شعر فارسی شهریار، خصوصیت عمده‌ای که برای برادران ترک وجود دارد، این است که شعر به معنای حقیقی کلمه است. شعر به معنای حقیقی کلمه، معنای حقیقی شعر است. یعنی نظم کلمات فقط نیست؛ لب احساس و خیال است. گاهی این زبان اوج می‌گیرد.
یعنی ما غزل‌هایی در شعر فارسی شهریار داریم که در ردیف غزل‌های درجهٔ یک فارسی است. البته اینها زیاد نیست؛ اما هست. گاهی هم البته زبان تنزل می‌کند. ما توقعی هم از شاعری که در یک منطقهٔ غیرفارس‌زبان متولد شده، نداریم. ولی آنچه که از شهریار در شعر فارسی می‌بینیم، او را در ردیف یکی از بزرگ‌ترین شعرای زمان ما قرار می‌دهد. مطلب دومی که در مورد شاعری شهریار باید گفت، یک چیز بالاتر از این است؛ و آن این است که می‌شود گفت: شهریار یکی از بزرگ‌ترین شاعران همهٔ دوره‌های تاریخ ایران است و آن به لحاظ «حیدر بابای سلام» است. «حیدر بابای سلام» یک شعر استثنایی است.
همهٔ خصوصیات شعری مثبت شهریار در این شعر هست یعنی روانی، صفا، ذوق و دیگر خصایصی که مربوط به شعر است، همه در «حیدر بابای سلام» جمع شده است. لکن علاوه بر اینها، ویژگی دیگری هم در «حیدر بابای سلام» هست و آن این است که در این شعر که تصویری از سابقهٔ ذهنی خود شاعر است، مطالب بسیار حکمت‌آمیز وجود دارد با این حساب می‌توان شهریار را یک حکیم به‌حساب آورد.
پایهٔ شعر «حیدر بابای سلام» به نظر ما خیلی بالاست. فکر می‌کنیم که آمیزهٔ بسیار هنرمندانه‌ای است از شعر و حکمت و زبان زیبا و قدرت فوق‌العاده تصویر. شهریار این منظومه را در هنگامی گفته که بسیار جوان بوده است. ایشان خودش در آن نسخه‌ای که برای من فرستاده، بالای صفحهٔ اول نوشته است: «گمان می‌کنم این را در سال ۱۳۲۴ شمسی سرودم.» و در این سال، شهریار بسیار جوان بوده است.
یک نکته اساسی هم درباره شهریار هست که اگر رویش تکیه کنیم، به نظر من شایسته است. آن نکته این است که شهریار در دوران مهمی از زندگی‌اش در حدود شاید سی‌سال آخر زندگی‌اش دوران عرفانی و معنوی بسیار زیبایی را گذراند و به انس با قرآن و انس با معنویات و خودسازی پرداخت. یعنی به خودش رسید و سعی کرد باطن و معنویت خودش را صفایی ببخشد. خود او در اشعار بیست، سی‌سال اخیر، این معنا را به‌روشنی بیان کرده است. حتی آن‌طور که شنیدم شاید از خودش شنیدم؛ الان درست یادم نیست ایشان یک قرآن هم به خط خودش نوشت. شاید هم تمام نکرده... به‌هرحال، این در ذهنم هست که مشغول نوشتن قرآنی بوده است. وقتی انقلاب پیروز شد، او با همان روحیهٔ دینی و ذهنیت صاف و روشن خودش، از انقلاب استقبال بسیار خوبی کرد. شاید در آن یکی دو سال اول انقلاب، کسی از ما به یاد شهریار نبود. یعنی گرفتاری‌ها آن‌قدر زیاد بود که مجالی برای این یادها پیش نمی‌آمد. یک‌وقت دیدیم صدای شهریار، در ستایش انقلاب، از تبریز بلند شد. دیدیم همهٔ جزئیات انقلاب را او تعقیب می‌کند.
در همه مواقع حساس انقلاب، او نقش مؤثری ایفا کرد. یک جنگ هشت‌ساله بر ما تحمیل شد که یکی از سخت‌ترین تجربه‌های ما بعد از انقلاب بود. تعداد شعرهایی که شهریار برای جنگ گفته؛ حضوری که او در مراکز مربوط به جنگ، مثل همایش‌های مربوط به جنگ و شعر جنگ پیدا کرده و مدحی که او از بسیج عمومی مردم یا از سپاه یا ارتش کرده، به‌قدری زیاد است که اگر انسان نمی‌دید و نمی‌شنید و خودش لمس نمی‌کرد، به‌دشواری می‌توانست آن را باور کند. مردی در حدود هشتاد سال سن بلکه بیش از هشتاد سال در مجامع شعری حضور پیدا کند و برای هر مراسمی، شعر یا شعرهایی بگوید! این در حالی بود که از مثل او، چنین توقعی هم نبود. این، نشان‌دهنده نهایت اخلاص و صفا و بزرگواری آن مرد بود.
شهریار یک شاعر اسلامی و انقلابی بود.
من خبر داشتم در همان اوقاتی که شهریار برای انقلاب می‌سرود، یک عده از روشنفکران وابسته به پرهیزانه گذشته که با او سابقهٔ دوستی داشتند، مرتب فشار می‌آوردند، نامه برایش می‌نوشتند و شعر در هجوش می‌گفتند. حتی اطلاع داشتم که رفته بودند و او را ملامت کرده بودند که «تو چرا برای انقلاب اسلامی، این‌طور دل می‌سوزانی؟!» و او مثل کوه ایستاده بود.» در سال ۱۳۸۵، در یک‌صدسالگی استاد شهریار، همایش بزرگداشتی برای این شاعر گران‌قدر، برگزار شد که اعضای هیئت‌های علمی و اجرایی و جمعی از میهمانان شرکت‌کننده در این همایش، دیداری هم با مقام معظم رهبری داشتند.
نخست این‌که شهریار در سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۴ که دوران تبعید خود را در خراسان سپری می‌کردند، با أجلّه‌ی شاعران خراسان مانند مرحوم نوید، محمود فرخ، گلشن آزادی و غیره معاشر بودند. از همین جهت است که مراودات آیت‌الله خامنه‌ای با اعاظم شعرای مشهد که خود از مداومان انجمن‌های شاخص ادبی مشهد بودند، مزید بر آشنایی ایشان با احوال و آثار شهریار می‌شد. یک‌بار معظمٌ‌له در دوران ریاست‌جمهوری فرمودند که حین فراغت از در اساس و مباحثات، گاه کنار حوض مدرسه علمیه مشهد اشعاری از شهریار را (مخصوصاً «علی ای همای رحمت»را نام بردند) با خود زمزمه می‌کرده‌اند.»
شهریار، یکی از بزرگ‌ترین شعرای معاصر ما، در شعر فارسی و در شعر ترکی است.
سال ۱۳۷۱، از ۱۰ تا ۱۳ آذرماه، کنگره بزرگداشت استاد شهریار در تالار وحدت تهران برگزار شد که اعضای برگزارکننده این کنگره و همچنین مدعوین فرهنگی، به حضور مقام معظم رهبری در حسینیه امام خمینی مشرف شدند. رهبری در این دیدار به تشریح ظرایف و ابعاد شخصیت و اشعار استاد شهریار پرداخته‌اند که جملاتی از آن بیانات در ادامه می‌آید. ایشان می‌فرمایند: «دربارهٔ استاد شهریار، گفتنی زیاد است. یک مقوله، مقوله شاعری اوست.
ایشان در این دیدار فرمودند: «یکی از بهترین کارهایی که در زمینهٔ احیاء ادب فارسی در این روزگار انجام‌گرفته و می‌تواند ادامه پیدا کند، تجلیل از شخصیّتی مثل شهریار است. شهریار (رحمةالله‌علیه) یک نمونه‌ای از شعرای برجستهٔ دوران طولانی ادب فارسی ما است؛ یعنی ما وقتی به دوره هزارساله یا هزار و اندی ساله شعر فارسی و ادبیّاتی که بر محور شعر فارسی شکل‌گرفته، نگاه می‌کنیم، چهره‌های برجسته‌ای را می‌بینیم که این چهره‌های برجسته را می‌توان در میان هزاران سخنور، شاعر و گوینده ممتاز کرد. شهریار یکی از این چهره‌ها است؛ یعنی یک شاعر متوسّط نیست، یک شاعر برجسته است، جزو ماندگاران شعر فارسی است؛ حقّاً این‌جور است. آن‌وقتی به اهمّیّت شعر صیقل‌خورده و شیرین و فصیح و پر مضمون شهریار درست پی می‌بریم که توجّه کنیم زبان مادری شهریار زبان فارسی نیست؛ و این خیلی نکتهٔ مهمّی است.
درعین‌حال شما ملاحظه می‌کنید که شهریار شعر فارسی را، جز در موارد بسیار معدود و استثنایی، جوری ادا می‌کند و می‌سراید که جزو برجستگان فارسی‌زبان محسوب می‌شود و شعر او در طبقات بالای شعر فارسی قرار می‌گیرد. این نشان‌دهندهٔ قوّت شعری و شاعری‌ات شهریار (رضوان‌الله علیه) است؛ بنابراین برای ما ایرانی‌ها، شهریار یک مایهٔ افتخار ادبی است و برای همهٔ کسانی که به ادبیّات اهتمام می‌ورزند، یا برای خصوصِ ادبیّات فارسی ارزشی قائل‌اند نیز شهریار همین رتبه عالی و متعالی را دارد. شهریار شاعر بسیار بزرگی است. تجلیل از او حقیقتاً تجلیل از شعر فارسی و ادب فارسی است.
علاوهٔ بر این، شخصیّت خود شهریار به نظر من با قطع‌نظر از محصول ذهن او که شعر او است، شخصیّت برجسته‌ای است. شهریار یک شخصیّت نظیف و پاکیزه و دارای خصال برجستهٔ اخلاقی بود. یک انسان متواضع، حق‌پرست، پارسا، بسیار صمیمی و صادق؛ از جملهٔ کسانی که کالای شعر خود را حاضر نیست به کسی بفروشد؛ این خیلی مهم است یعنی واقعاً نظیر شهریار کسی را نداریم. ما زمان خودمان شعرای بزرگی داشتیم که با بعضی هم از نزدیک آشنا بودیم، مثل مرحوم امیری فیروزکوهی، رهی، قبل از اینها، ملک‌الشّعرای بهار که اینها واقعاً شعرای درجهٔ یک بودند، امّا هیچ‌کدام شهریار نیستند.
شهریار، مجموعه‌ای از این خصوصیّاتی است که در یک شاعر جمع نمی‌شود. شهریار را شاعر ادبیّات فارسی که شامل ایران و غیر ایران است باید دانست؛ شاعر ایران به‌عنوان یک نقطهٔ برجستهٔ ملّی برای کشور باید دانست؛ ارزش شهریار و ارزش‌های موجود در شهریار حقیقتاً در زمینه‌های مختلف بسیار زیاد است.»
سخن پایانی
درباره شهریار شاعر بلندآوازه ایرانی که از مردان نیک زمانه خود بوده و داستان‌های مختلف از زندگی او در زمان حیات و بعد از مماتش نقل گردیده بسیاری از بزرگان و مفاخر شعر و ادب پارسی گفته‌ها و نوشته‌ها و حتی اشعاری در اوصاف او دارند که جای تأمل است.
شخصیتی کم‌نظیر که تعدادی از اشعار فارسی وی به‌عنوان بهترین اشعار زبان و ادب فارسی در طی هزار سال گذشته تا به امروز است.
او حقیقتاً چهره مانا و نامی شعر و ادب پارسی و ترکی شد و حیدر بابای او به‌عنوان یکی از شاهکارهای ادبی وی به همراه دیوان اشعار فارسی او محسوب می‌گردد. وقتی ادیبی شاعر و بزرگی همچون آقا سید علی حسینی خامنه‌ای رهبر بزرگ انقلاب اسلامی شهریار را به‌درستی و زیبایی توصیف و تعریف می‌کند بر همه فعالان فرهنگی و ادبی و مجامعه شعری و هنری کشورمان است که او را ارج نهند و مقام علم و ادب او را پاس بدارند. ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی استان‌ها و همچنین وزارت‌خانه‌های آموزش‌وپرورش و علوم و...در راستای تکریم و تعظیم شعائر انقلابی از چهره نامدار شعر و ادب معاصر ایران و یار و همراه مجاهدان و شهیدان تقدیر و تجلیل نماید.
نویسنده:سیدمحی الدین حسینی،فعال رسانه
انتهای پیام/224224
نظرات بینندگان
