شوك علمي كشور؛
جعل و سرقت علمی به وزيران علمی دولت روحانی رسيد؟
در ميان اسامي دانشمندان ايراني منتشر شده در فهرست نويسندگان مقالات تعليق شده، نام تعدادي از مقامات ارشد كشورمان از جمله وزراي علوم و بهداشت به چشم مي‌خورد.
به گزارش شیرازه، حدود 9 روز از انتشار اتهامات «سرقت ادبي»، «دستكاري در نام نويسندگان»، «دستكاري در فرايند ارزيابي علمي»، «فريب سيستم ارزيابي علمي» و «انتشار و اختصاص غيرقانوني نويسندگي مقاله» عليه جامعه علمي كشورمان در فضاي مجازي مي‌گذرد. به طوري كه از اول نوامبر ۲۰۱۶، ناشر مجلات نيچر، ۵۸ مقاله دانشمندان ايراني را به خاطر «جعل علمي» و «دستكاري» توسط نويسندگان تعليق كرد.
اين در حالي است كه در ميان اسامي دانشمندان ايراني منتشر شده در فهرست نويسندگان مقالات تعليق شده، نام تعدادي از مقامات ارشد كشورمان از جمله وزراي علوم و بهداشت به چشم مي‌خورد. گفتني است با وجودي كه اين خبر تاكنون از سوي هيچ نهاد داخلي تأييد يا تكذيب نشده، فضاي مجازي را با بالاترين آمار بازديدها در مي‌نوردد. بعد از انتشار شتاب معكوس و سقوط رشد علمي كشور در پايگاه‌هاي استنادي دنيا، اين دومين شوك علمي ثبت‌شده براي كشورمان در مجامع جهاني در سه سال گذشته به شمار مي‌رود.
براي انتشار نام كشورمان به عنوان كشوري كه در صدر فهرست كشورهاي دارنده مقالات جعلي و دستكاري شده علمي قرار دارد، از سوي ناشر مجلات نيچر، فارغ از درست يا غلط بودن اصل خبر، سناريوهاي مختلفي مي‌توان متصور شد. در اين ميان مسئولان كشور كه نام برخي از آنها در ميان دانشمندان نويسنده اين مقالات جعلي به چشم مي‌خورد به صورت غيررسمي ترجيح داده‌اند به آن به چشم يك خبر دروغ كه ارزش واكنش ندارد، نگاه كنند. با اين وجود اين موضع نمي‌تواند مانع انتشار اخباري با عناوين و مضاميني نظير «رسوايي بزرگ علمي جهاني براي ايران» و «مقامات ارشد جمهوري اسلامي در ليست منتشر‌كنندگان مقالات جعلي علمي و دستكاري شده جهاني» شود.
بر اساس اين گزارش، روز يازدهم آبان‌ماه ۹۵ مصادف با اول نوامبر ۲۰۱۶، ناشر مجلات نيچر، ۵۸ مقاله دانشمندان ايراني را به خاطر «جعل علمي» و «دستكاري» توسط نويسندگان تعليق كرد. گزينش اين مقالات در ادامه موارد كشف شده مشابه در سال ۲۰۱۵ صورت گرفته است. قسمتي از اين ۵۸ مقاله كه توسط ۲۸۲ پژوهشگر ايراني نوشته شده، روز اول آبان‌ماه توسط يك ناشر علمي پيشرو جمع‌آوري شده‌اند. گفته مي‌شود، نشانه‌هايي يافت شده كه در روند ارزيابي علمي و انتشار آنها، «تباني» صورت گرفته است.
انفعال دولت در برابر آبروي جامعه علمي ايران
همچنين مؤسسه (BioMed Central (BMC تعداد ۲۸ مقاله را جمع‌آوري كرده و ۴۰ مورد ديگر را نيز تحت بررسي قرار داده است. در همين حال مؤسسه Springer نيز ۳۰ مقاله را تعليق و ۹ مورد ديگر را نيز مورد بررسي قرار داده است. هر دوي اين سازمان‌ها تحت مديريت Springer Nature هستند كه ناشر مجلات Nature است.
اين اقدامات در پي يك تحقيق و توسط يك افشاگر انجام شده كه به شواهدي دال بر «سرقت ادبي»، «دستكاري در نام نويسندگان» و نيز «دستكاري در فرايند ارزيابي علمي» دست يافته كه به هدف «فريب سيستم ارزيابي علمي» و «انتشار و اختصاص غيرقانوني نويسندگي مقاله» صورت گرفته است.
اين دو سازمان مي‌گويند كه آنها در پي اين رخدادها به «مبارزه با ارزيابي علمي جعلي» اقدام كرده‌اند و مؤسسه BMC در همين راستا به فرايند پيشنهاد دادن داوران و ارزيابي‌كنندگان مقاله توسط خود نويسندگان به طور مستقيم پايان داده است. حالا اين پيشنهادات عموماً از طريق يك نامه ضميمه ارائه مي‌شود كه در آن سنديت و اعتبار داور و ارزيابي‌كننده محرز شده باشد.
نكته قابل‌توجه در گزارش اين دو مؤسسه، وجود اسامي تعدادي از مسئولان نظام به عنوان نويسندگان مقالات دستكاري شده علمي است. از جمله حسن قاضي زاده هاشمي وزير بهداشت، محمد فرهادي وزير علوم، رسول ديناروند رئيس سازمان غذا و دارو، مصطفي قانعي رئيس انيستيتو پاستور، باقر لاريجاني و رضا ملك زاده معاونين وزارت بهداشت و حميد ميرزاده رئيس دانشگاه آزاد. اين در حالي است كه واكنش دولت به اين تهديد آبروي علمي كشورمان، تاكنون سكوت مطلق بوده است. اين سكوت سناريوي ديگري را كه منتقدان دولت ترجيح مي‌دهند بر آن متمركز شوند، تقويت مي‌كند و آن اين است كه دولت به دنبال كاهش شتاب رشد علمي سه‌ساله كشور از نزديكان خود خواسته دست به توليد مقاله بزنند تا در آستانه انتخابات حساسيت‌ها در اين زمينه را تا حدودي تعديل كند اما با وجود مشغله‌هاي اجرايي، به جاي مثبت كردن شيب شتاب رشد علمي، پرونده تازه‌اي براي مجامع علمي باز كرده است كه نياز به پاسخگويي دارد.
پاي لابي صهيونيسم و عربستان در ميان است
از سوي ديگر حميد ميرزاده، رئيس دانشگاه آزاد اولين نفر از ايرانيان حاضر در فهرست مذكور در واكنش به انتشار اين خبر در فضاي مجازي، بدون رد يا تأييد صريح آن از احتمال حضور لابي صهيونيسم و عربستان سعودي در پشت پرده سرقت‌هاي علمي اخير سخن گفت و از وزارت امور خارجه خواست مسئله دو ناشري را كه بر موضوع سرقت علمي ايران تمركز كرده‌اند، ريشه‌يابي كند. وي روز گذشته ضمن حضور در نمايشگاه مطبوعات با بيان اينكه خوشبختانه ايران در حال حاضر جزو كشورهاي برتر توليد علم دنيا است، اظهار كرد: از بركت انقلاب اسلامي، ايران بر اساس پايگاه ISI رتبه 16 توليد علم دنيا را دارد. رئيس دانشگاه آزاد اسلامي افزود: البته توليد علم با كيفيت مقالات متفاوت است. دو اقدام علمي كه بايد انجام دهيم، يكي توليد علم و ديگري افزايش كيفيت مقالات است كه بايد در اين زمينه به صورت جدي كار كنيم. وي ادامه داد: اخيراً ناروايي‌هايي كه ظن سياسي دارد بر توليد علمي ايران توسط برخي از ناشران بين‌المللي شكل گرفته است. اميدواريم حركت اين افراد سفارشي نباشد و دليلش هم اين است كه ايران 76 هزار عضو هيئت علمي دارد كه توانسته‌اند مقام 16 را براي ايران در توليد علم كسب كنند.
ميرزاده در ادامه با اشاره به اينكه در بسياري از كشورها پديده سرقت علمي وجود دارد، گفت: در اين ميان دو تن از ناشران بين‌المللي بر موضوع سرقت علمي در ايران متمركز شده‌اند كه به نظر من اين مسئله حركتي سفارشي از سوي دشمنان ايران است كه مي‌خواهند شاهد رشد فزاينده توليد علم ايران نباشند. رئيس دانشگاه آزاد اسلامي افزود: دانشگاه آزاد 68 هزار عضو هيئت علمي دارد كه از اين تعداد 63 نفر طبق گزارش اين دو ناشر كارهايي را انجام دادند، اما نمي‌توان به خاطر اين تعداد مجموعه 68 هزار هيئت علمي را زير سؤال برد. وي ادامه داد: اين دو ناشر اشتباه كردند و جامعه علمي كشور براي دفاع از هيئت علمي خود بايد به اين دو ناشر اعتراض كند و اين موضوع بايد از طرف وزارت امور خارجه ريشه‌يابي شود؛ چراكه احتمال مي‌دهيم لابي صهيونيسم و عربستان سعودي در اين مسئله دخيل بوده‌اند.
البته در باب اظهارات رئيس دانشگاه آزاد اين سؤال پيش مي‌آيد كه چرا بعد از اجراي برجام و فراگيري ديپلماسي لبخند و سياست سازش با دنيا، ناشران بين‌المللي مقالات علمي، دست به دشمني در اين ابعاد زده‌اند و البته در حالي ميرزاده اين اقدام ناشر خارجي را در جهت ضربه زدن به جايگاه علمي كشورمان عنوان مي‌كند كه در اواخر دهه 80 و اوايل دهه 90 شمسي و با وجود دشمني‌هاي آشكارتر همين ناشر و همكاران وي در پايگاه‌هاي استنادي بر پيشتاز بودن كشورمان در شتاب رشد علمي و رتبه بالاي ايران در رشد علمي اذعان داشتند. گفتني است از بين مسئولان يادشده در فهرست تخلفات علمي، محمد فرهادي وزير علوم در آستانه استيضاح قرار دارد و بايد ديد رايزني‌هاي دو و چند جانبه وي با رئيس كميسيون آموزش و ساير نمايندگان مجلس تنور استيضاح را داغ يا سرد مي‌كند. همچنين يكي از محورهاي یازده گانه استيضاح فرهادي از سوي نمايندگان مجلس، كاهش شتاب رشد علمي كشور عنوان شده است.
منبع:روزنامه جوان
نظرات بینندگان
