به گزارش سرویس سیاسی شیرازه، نظام تعرفه‌گذاری فعلی حامل‌های انرژی از جمله برق، ضربات جبران‌ناپذیری بر پیکره اقتصاد کشور وارد کرده است. توقف روند پرسرعت توسعه زیرساخت‌های برقی کشور و شکاف ایجاد شده میان عرضه و تقاضا از جمله زخم‌های عمیق کاری است که نظام تعرفه‌گذاری یارانه‌ای زمینه آن را به وجود آورده است.

بر این اساس یکی از ابعاد پنهان نظام تعرفه‌گذاری غلط در حوزه برق به توقف روند توسعه زیرساخت‌های برق اتمی در کشور منتهی شده است. به عبارت دیگر نظام تعرفه‌گذاری یارانه‌ای از 2 جنبه به عنوان سدی نفوذناپذیر اجازه هرگونه فعالیت در حوزه صنعت برق هسته‌ای را گرفته است.

در همین راستا، ششمین گزارش از پرونده «آینده انرژی ایران» به بررسی یکی دیگر از عامل رشد کند توسعه انرژی اتمی در کشور می‌پردازد.

*گاز طبیعی رایگان نیروگاه‌ها، ارزان‌ترین برق دنیا را برای کشور غیر اقتصادی می‌کند

اولین سد نظام تعرفه‌گذاری یارانه در مسیر توسعه انرژی اتمی کشور، مسئله تعرفه‌گذاری سوخت‌های فسیلی است. در حال حاضر هزینه گاز طبیعی به عنوان یک سوخت‌های فسیلی که عمده مصارف نیروگاه‌های کشور را در بر می‌گیرد، برای واحدهای تولید برق 5 تومان برای هر متر مکعب برآورد می‌شود.

این در حالیست که هزینه هر متر مکعب گاز صادراتی با نرخ دلار 25 هزار تومان در حال حاضر 5 هزار تومان است. از طرفی هزینه گاز طبیعی فروخته شده به واحدهای پتروشیمی نیز با اتکا به نرخ دلار مذکور برابر 3 هزار تومان برآورد می‌شود.

با توجه به موارد ذکر شده، نیروگاه‌های حرارتی کشور معادل 0.1 درصد نرخ گاز صادراتی و 0.15 درصد نرخ گاز خوراک پتروشیمی‌های کشور بوده است.

*قیمت گاز نیروگاه‌ها  تقریبا هیچ

به استناد اطلاعات ارائه شده از سوی شرکت ملی گاز ایران، واحدهای نیروگاهی در سال گذشته 69 میلیارد متر مکعب گاز مصرف کرده‌اند و برای این میزان استفاده تنها 345 میلیارد تومان هزینه سوخت پرداخت کرده‌اند. این اتفاق در شرایط رخ می‌دهد که این میزان گاز در بازارهای خارجی در دسترس کشور 345 هزار میلیارد تومان و در بازار پتروشیمی داخل کشور 207 هزار میلیارد تومان ارزش دارد.

به عبارت دیگر میزان پرداختی نیروگاه‌ها برای گاز طبیعی تقریبا صفر بوده و در کمترین حالت، مابه‌تفاوت ارزش گاز نیروگاهی نسبت به گاز پتروشیمی معادل 207 میلیارد تومان یارانه گاز طبیعی به واحدهای نیروگاهی رسیده است.

رایگان بودن هزینه گاز طبیعی سبب شده تا بر خلاف نقاط دیگر دنیا، برق نیروگاه‌های حرارتی به ارزان‌ترین برق کشور تبدیل شده و بهره‌برداری از سایر منابع انرژی از جمله انرژی اتمی در مقابل گاز اقتصادی نباشد. این مسئله در شرایطی اتفاق می‌افتد که نیروگاه‌های حرارتی هیچ هزینه‌ای برای گاز طبیعی نمی‌پردازند، اما نیروگاه‌ اتمی موظف به پرداخت هزینه سوخت خود است.

این در حالیست که برق اتمی در یک نظام صحیح اقتصاد انرژی، به عنوان ارزان‌ترین برق دنیا شناخته می‌شود، در همین رابطه، عسگر سرمست، کارشناس انرژی در بیان هزینه تولید برق با استفاده از منابع مختلف انرژی گفت:« با در نظر گرفتن نرخ تنزیل‌های متفاوت و همچنین در نظر گرفتن، هزینه سرمایه‌گذاری، بهره‌برداری و سوخت، برق اتمی در جایگاه نخست ارزان‌ترین برق دنیا قرار دارد.»

در همین راستا یارانه پنهان اعطا شده به گاز طبیعی مورد استفاده در نیروگاه‌ها سبب شده تا ساخت نیروگاه اتمی در ایران نسبت به نیروگاه حرارتی غیر اقتصادی شده و روند توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای با کندی قابل توجه پیش برود.

*یارانه برق کمر توسعه نیروگاه هسته‌ای را شکست

به گزارش فارس، یارانه سوخت نیروگاهی تنها عامل ضربه‌زننده به توسعه نیروگاه اتمی نیست و از سوی دیگر، یارانه پرداختی در بخش برق نیز تیر آخر را به پیکر بی‌جان توسعه نیروگاه هسته‌ای شلیک می‌کند. بر همین اساس، در حال حاضر نرخ فروش برق به مشترکان بسیار کمتر از هزینه تمام شده تبدیل انرژی برآورد می‌شود.

در این راستا، استناد اظهارات مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق، 800 هزار مشترک خانگی صنعت برق با مصرف حداقل 2 برابر الگوی منطقه، سالانه بیش از 13 میلیارد کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند.

در شرایطی که این مشترکان نیز از الگوی مصرف تبعیت می‌کردند، و برق مازاد الگوی مورد استفاده پرمصرف‌ها با قیمت هر کیلووات 8 سنت معادل 2000 تومان (نرخ هر دلار 25 هزار تومان) به کشورهای همسایه صادر می‌شد، سالانه زمینه ارزآوری 1 میلیارد دلاری معادل 26 هزار میلیارد تومانی مهیا می‌شد.

این شیوه غلط تعرفه‌گذاری سبب می‌شود تا هزینه‌های تبدیل انرژی نیروگاه اتمی نیز پوشش داده نشود و توسعه این واحدهای نیروگاهی با مشکل جدی مواجه شود.

البته در بند ه تبصره 15 لایحه بودجه سال 1401 خرید برق از نیروگاه اتمی بوشهر بر اساس هزینه تمام‌شده حسابرسی شده و با احتساب هزینه سوخت نیروگاه مذکور صورت می‌گیرد، اما در صورت تصویب این بند، باز نمی‌توان توسعه نیروگاه‌های اتمی را انتظار داشت، زیر محتوای بند ه تبصره 15 لایحه بودجه سال 1401 بدون بخش سوخت در قانون بودجه سال 1399 و سال 1400 نیز تکرار شد، اما بر اساس اطلاعات رسیده به خبرنگار فارس، وزارت نیرو با این ادعا که هزینه سوخت هیچ نیروگاهی را نمی‌پردازد و بر اساس گزارشات تفریغ بودجه این بند عملیاتی نشده است.

مجموع دلایل عنوان شده سبب شده تا تنها 1000 مگاوات از سبد نزدیک به 90 هزار مگاواتی تولید برق کشور به برق اتمی اختصاص داشته باشد و توسعه 2 فاز جدید نیروگاه بوشهر نیز با کندی قابل توجه مواجه شود.

با توجه به موارد ذکر شده، یارانه پنهان انرژی در قالب دو بخش یارانه گاز به نیروگاه‌ها و یارانه برق، برنامه توسعه نیروگاه اتمی و متنوع‌سازی سبد سوخت نیروگاهی را با کندی جدی مواجه کرده و تداوم شرایط کنونی می‌تواند زمینه تشدید شرایط کنونی را ایجاد کند. 

بر این اساس، استفاده از سیاست‌های تعرفه‌گذاری صحیح نظیر نظام تعرفه‌گذاری پلکانی موثر در بخش برق و همچنین منطقی کردن قیمت سوخت واحدهای نیروگاه حرارتی می‌توان شرایط تغییر وضع موجود را مهیا کرد.