همانطور که گفته شد بطور حتم غذا، هم روی جسم اثر دارد و هم روح انسان را تحت تأثیر قرار میدهد. اسلام نیز هر دو موضوع را مورد دقت و کنکاش قرار داده است و در موارد بسیاری انسانها را امر می کند تا غذای طیب و حلال میل کنند. نمونه خداوند فرموده است: «ای مردم! از آنچه در زمین حلال و پاکیزه است، بخورید و پیرو برنامه های شیطان نشوید که البته او با شما آشکارا دشمنی دارد».(1)

همچنین از خوردن مال حرام انسان را برحذر میدارد. آنجا که می فرماید: «آنان که ربا می خورند بر نخیزند مگر مانند آن که به وسوسه و فریب شیطان، دیوانه و بی عقل شده و اینان به این علت در مال حرام غوطه ورند که می گویند فرقی میان معامله و ربا نیست، و حال آن که خداوند تجارت و داد و ستد را حلال و ربا را حرام کرده است. هر کس پس از آن که پند و اندرز کتاب خدا به او برسد و از این عمل حرام دست بردارد، خدا از گذشته او درگذرد و عاقبت کارش با خدا است و کسانی که از این عمل زشت دست نکشند اهل جهنم اند و در آنجا همیشگی و جاوید خواهد ماند».(2)

آثار معنوی مال حلال

الف) رشد معنوی انسان‌ها
قرآن مجید در سوره قصص داستان کودکی موسی ـ علیه السلام ـ را بیان می کند و می فرماید: «ما از قبل شیر همه زنان شیرده را بر او حرام کرده بودیم، خواهرش گفت: آیا می خواهید شما را به خاندانی راهنمایی کنم که سرپرست این کودک باشند؟ خانواده ای که خیرخواه این کودکند».(3)

این آیه کریمه گر چه به ظاهر می خواهد بفرماید ما شیر زنان شیرده را بر موسی ـ علیه السلام ـ حرام کردیم تا از این طریق او را به مادرش برگردانیم. ولی پیام باطنی دیگری هم دارد که جناب موسی ـ علیه السلام ـ اگر بایست در آینده صاحب ید بیضا گردد و بساط فرعون و فراعنه را برچیند، و با خدای خود در کوه طور سخن بگوید، لازم است از سینة پاکی شیر خورده باشد و از همان ابتدا لقمه حلال در دهانش گذاشته شود.

ب) ایجاد نورانیت در قلب
لقمه حلال در درون انسان نورانیت ایجاد می کند و در اثر نورانیت قلب خود به دنبال کارهای خیر می رود که همین باعث سعادت و خوشبختی او در دنیا و آخرت می گردد.

در این خصوص پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: «هر کس از دسترنج خود و مال حلال بخورد خداوند درهای بهشت را به رویش می گشاید که از هر دری بخواهد وارد شود و در شمار پیامبران خواهد بود و اجر و مزد ایشان را خواهد گرفت».(4)

ج) استغفار ملائکه
کسانی که مال حلال می خورند مشمول استغفار ملائکه آسمانی می شوند پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: «کسی که طعام حلالی بخورد ملکی بالای سرش می ایستد و برایش استغفار می کند تا از خوردن طعام فارغ شود».(5)

آثار لقمه حرام
قبل از بیان روایات اسلامی بد نیست اشعاری را بیان کنیم که منسوب به شیخ بهایی و بیانگر آثار شوم غذای حرام است:

لقمه نانی کـه بـاشد شبـهـه نـاک      در حریــم کـعبـه ابـراهیـم پـاک
گر به دست خود فشاندی تخم او                   ور بگـاو چرخ کــردی شخم او
ور مه نـو در حصادش داس کـرد            ور زسنگ کـعبـه اش دستاس کرد
ور به آب زمزمش کـردی عجیـن           مریم آیـیـن پـیـکری از حور عین
ور بـدی از شاخ طـوبـی آتـشش             ور شدی روح القدس هیزم کشش
ور تـنـور نـوح بــنـدد مریـمش          ور دم عیسی بــود آتــش دمش
ور تـو بـرخوانی هزاران بـسملـه               بـر سر آن لـقـمه پـر ولـولـه
عاقــبت خاصیـتـش ظـاهر شود           نـفس از آن لـقمه تو را قاهر شود
در ره طـاعت تـو را بی جان کند            خانـه دیـن تــو را ویـران کـنـد
درد دیـنت گـر بـود ای مرد راه!        چاره خود کـن کـه شد دینت تباه(6)

الف) حرام خواری برکت را از بین می برد.

ب)مانعی برای راز و نیاز
لقمه حرام علاوه بر این که بر قلب انسان تاثیر منفی دارد نمی گذارد انسان با خدای خود راز و نیاز کند و اگر هم موفق شد مورد قبول الهی قرار نمی گیرد. چنانکه پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: «عبادت کردن باحرام خواری مانند بنا کردن ساختمان روی شنزار است»(7)یعنی چنانچه بنای بدون شالوده محکم خراب می شود و بنا کننده از آن بی بهره است، عبادت کسی که از حرام پرهیز نمی کند نیز برایش فایده ای ندارد.

ج) دعای فرد حرام خوار مستجاب نمی شود

یکی از علت های مهم قبول نشدن دعاها لقمه حرام است. همانطور که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: «کسی که یک لقمه حرام بخورد تا چهل شبانه روز نمازش قبول نمیشود و تا چهل روز دعایش مستجاب نمیگردد.»(8)

د)قساوت قلب و سیاهی دل
یکی از آثار مهم لقمه حرام، قساوت قلب و سیاهی دل است. پند و اندرز در او اثر نمی کند، سخت ترین مناظر رقتبار او را متأثر نمی کند. چنانچه در تاریخ عاشورا میخوانیم که امام حسین ـ علیه السلام ـ به لشکر عمر سعد فرمودند: «شکمهایتان از حرام پر شده و بر دلهایتان مهر خورده دیگر حق را نمی پذیرید و به آن گوش نمی دهید».(9)

این نکته تاریخی گویای آن است که لقمه حرام قلب را تیره و تار می کند. آنگاه از پذیرفتن حق و تسلیم شدن در برابر آن خودداری می کند و هیچ اندرزی در او تاثیر ندارد و از هیچ جنایتی روی گردان نیست.

و)عامل جرم و گناه
یکی از عوامل مهم در وقوع جرمها و گناهان، لقمه حرام است که نورانیت دل را از بین می برد و انسان را بر انجام جرایم پرجرئت می سازد. اگر در جامعه ناهنجاری های اجتماعی، ولنگاری و معصیت خدا را می بینیم شاید ریشه اش در لقمه هایی است که عده ای از راه غیر مشروع، خورده اند.

پی نوشت ها:

1. - بقره: 168.
2. - بقره: 275.
3. - قصص: 12.
4. - مجلسی، محمد باقر. بحار الانوار. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج 23، ص 6.
5. - قمی، عباس. سفینه البحار. تهران: انتشارات فراهانی، ج 10، ص 298.
6. - نقل از کتاب کفایه الواعظین، تألیف ابی الفضل الحسینی. قم: انتشارات کتابفروشی مصطفوی، ج 1، ص 51.
7. - قمی، عباس. سفینه البحار. تهران: انتشارات فراهانی، ج 1، ص 299.
8. - همان ، ص 24.
9. - قمی، عباس. نفس المهموم. قم: مکتبه بصیرتی، ص 245.