به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه تحلیلی خبری «شیرازه»، قبول دارم که هر شهری بازار قدیمی خاصی دارد و این بازارها ساختار نسبتا یکسانی دارند اما بازار هر شهر جزئیات و حال‌ وهوای مخصوص به خود را دارد که تا قدم به راسته‌های خوش‌آب‌ و رنگ آن نگذارید و با چشم خود نبینید درک درستی از آن نخواهید داشت از قدیم راست گفته‌اند؛ «شنیدن کی بود مانند دیدن»

شکوه هر بازار به سروصدای مردم زیر نور روزنه‌هایی است که نور از آن‌ها چکه می‌کند. یک جا صدای تق‌وتوق مسگر‌ها، یک طرف عطر و رنگ ادویه‌ها و بهارنارنج؛ طرف دیگر فرش و پارچه‌های رنگارنگی که چشم‌ها را نوازش می‌کند. 

بازار وکیل مهم‌ترین بازار شیراز است که در زمان کریم‌خان زند در محله درب شاهزاده در کنار مسجد وکیل و در شرق میدان شهدای کنونی (شهرداری) احداث شده است.

معماری این بنا با مساحتی برابر با ۳۱۸۴۰ مترمربع و زیر بنایی برابر با ۲۳۹۶۰ مترمربع (با احتساب کاروان‌سراها) برگرفته از معماری بازار قیصریه لار و بازارچه بلند اسفهان ساخته شاه‌عباس کبیر است، اما عرض بازار وکیل بیش از سایر بازارهاست.

هم چنین ۷۴ دهانه طاق ضربی بازار با ارتفاع بیش از ۱۱ متر، مرتفع‌تر از طاق سایر بازارهاست که البته هم اینک به علت خاکریزی کف بازار، ارتفاع طاق‌ها به ده متر تقلیل یافته است. این بازار که از نظر معماری دارای سه فضای عبور و مرور (فضایی برای گذر مشتریان)، حریم مغازه (به ارتفاع تقریبی ۲ پله بالاتر از سطح زمین)، فضای مغازه (محل فروش) است، دارای پنج در بزرگ است که. در چهارسوی آن قرار گرفته است.

همچنین شامل دو رشته شمالی - جنوبی و شرقی - غربی است که چون صلیبی یکدیگر را قطع کرده‌اند. در تقاطع این دو رشته چهارسوق قرار گرفته است که بر روی یک هشتی قرار دارد. این چهارسوق دارای طاق بزرگ ضربی محکمی است و در پای طاق نیز چند ترنج آجرکاری شده است. در هشتی نیز مغازه‌هایی چهارگوش در دوطبقه وجود دارد. ضلع شمالی - جنوبی بازار از دروازه اصفهان شروع می‌شود و تا کوچه جنوبی سرای مشیر ادامه می‌یابد.

در دو طرف این راسته هر قسمت ۴۱ جفت (۸۲ باب) مغازه وجود داد که در جلو هر یک سکویی از قطعات سنگی بزرگ است که بر روی آن ترنج‌هایی برجسته حجاری شده است.

در این بازار برای مصونیت از رطوبت، مغازه‌ها را در حدود یک متر فراتر از سطح زمین ساخته‌اند. مغازه‌ها اغلب دارای پستو بوده و در دوطبقه طراحی شده‌اند.

در شمال شرقی این راسته، چند کاروان‌سرای قدیمی به نام‌های روغنی، گمرک و احمدی و در پشت و ضلع غربی آن ضراب‌خانه ساخته شده است که در ورودی آنها در درون بازار است.

هر یک از این کاروان‌سراها دارای چندین حجره است. راسته شمالی - جنوبی را «بازار بزازان» نیز می‌نامیده‌اند. در سال ۱۳۱۵ به علت گسترش خیابان زند ۱۱ حجره از حجره‌های این ضلع از بین رفته است.

ضلع شرقی - غربی نیز دارای دو بخش است: قسمت شرقی چهارسوق که آن را بازار «علاقه بندان» می‌نمود. این بخش دارای ۱۹ جفت مغازه است که هم اینک مرکز فرش و مغازه‌های عطاری است.

قسمت غربی چهارسوق که آن را بازار «ترکش‌دوزها» می‌نامند و دارای ۱۰ جفت مغازه است که هم اینک مرکز فروش فرش‌های ایرانی است.

در ضلع جنوبی چهارسوق در موازات با بازار ترکش‌دوزها، بازار دیگری قرار دارد که مدخل آن در جلو سر در مسجد وکیل است و به بازار «شمشیر گرها» معروف است.

این بازار نیز دارای ۱۱ جفت مغازه است در زیر چهارسوق، حوض بزرگی از سنگ مرمر قرار داشته که آب آن از مجرایی که از زیر ترکش می‌گذشته، تأمین می‌شده است. این مجرا به‌صورت طاق ضربی است و از آجر و ساروج ساخته شده و هم اینک نیز وجود دارد، اما حوض مرمری، به علت بالا آمدن کف بازار، از بین رفته است.

دستگاه تهویه هوا به علت ارتفاع زیاد سقف طاق و تویزه‌ای بازار، کامل بوده و این امر به‌وسیله بادگیرهایی ساده انجام می‌گرفته است.

همچنین درگذشته دریچه‌ها و روزنه‌هایی به نام جام‌خانه یا هور نور در زیر سقف تعبیه شده بوده که هوا و نور کافی را به بازارمی‌رسانده، اما هم اینک پس از مرمت، این روزنه‌ها بسته شده‌اند و به‌جای آنها در بالای مغازه‌ها مشبک‌هایی جهت تهویه هوا و روشنایی وجود دارد. در ورودی جنوب این بازار در سال ۱۳۶۸ از جانب میراث‌فرهنگی، اندکی پی‌بندی شده است. بازار وکیل در تاریخ ۱۷/۱۴/۱۳۵۱ با شماره ۹۲۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

بازار وکیل، بازاری به زبان رنگ‌هاست. رنگ فرش‌ها، پارچه‌ها، ادویه‌ها…آن‌قدر همه‌چیز در این بازار پررنگ و زیباست که هیچ‌وقت نمی‌توان مثل یک رهگذر عادی از کنار زیبایی‌هایش گذشت. لطفا شما هم رهگذر عادی نباشید، گردشگر باشید…هر بار، در راسته‌های بازار طوری قدم بزنید که انگار اولین بار است. این‌طوری خاطرات خوشی از سفر به شیراز در قلبتان ذخیره خواهید کرد.

انتهای خبر/224224