شیرازه - سرویس اقتصادی؛ با توجه به فصل تصویب بودجه در مجلس شورای اسلامی و نیز زمان تصویب بودجه در شوراهای اسلامی شهر و ضرورت حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی این گزارش برای اولین بار منتشر می شود.این گزارش توسط مهندس اسماعیل رئیسی آماده شده است.

در چند سال اخیر شرایط خاصی بر اقتصاد کشور رفته است. کینه ورزی دشمنان خارجی از یکسو و عدم توجه به ظرفیت های داخلی از سوی دیگر باعث شد اقتصاد در شرایطی قرار گیرد که کمتر سابقه داشته است. درگیری های بی حاصل اواخر دولت قبل و چشم امید دوختن به نتیجه مذاکرات هسته ای در دولت فعلی باعث گردیده است از توان فوق العاده داخلی در حل مشکلات کشور بی نصیب باشیم.

ظرف سال های اخیر رهبری نظام در هر فرصتی تلاش داشته اند تا اهمیت موضوع اقتصاد را به همگان انتقال دهند، نام گذاری سال های اخیر تنها یکی از این فرصت ها بوده است. ولی متاسفانه به تاکیدات ایشان جز نصب چند بنر در ابتدای نوروز هر سال، توجه دیگری نشده است. تاکید ویژه ایشان، بر چشم گرداندن از آن سوی مرزها واتکای به توان داخلی است. اما بسیاری تلاش می کنند تا چنین بنمایانند که حل مشکلات اقتصادی بدون کمک خارجی امکان پذیر نیست و مدعی اند که اصولا ما در کشور توانی نداریم که بتوان بر آن تکیه داشت.

هدف از مطلب فوق نمایش تنها یکی از توانائی های کشور و ظرفیت فوق العاده آن در حل مشکلات اقتصادی مردم است، کافی است بخواهیم و کمر همت ببندیم، آن گاه همگان خواهند دید که یک بار دیگر فتح المبین تکرار خواهد شد، و این بار در عرصه اقتصاد.

******************

شهرداری های کشور ظرفیت فراوانی دارند که اغلب مورد توجه چندانی نیست. از جمله توانائی های برجسته آنها توان اقتصادی گسترده این نهادهای عمومی است. با توجه به مشکلات مهم کشور و در صدر آن معضل بیکاری، در این گزارش ظرفیت شهرداری های کشور با تاکید بر توان شش کلانشهر تهران، مشهد،شیراز، اصفهان، تبریز و اهواز ارزیابی شده و در پایان پیشنهادی به منظور کمک این نهاد عمومی در حل مشکلات اقتصادی کشور ارائه می شود.

1- تیتر صفحه فارس یکی از روزنامه های محلی⁽¹⁾ به کمبود اعتبارات استان اشاره داشت و مطلبی را از استاندار محترم به این شرح نقل نموده است:"کل بودجه استان فارس یک سوم بودجه شهرداری شیراز هم نیست !"

اگر به آمار توجه شود ابعاد موضوع بهتر مشخص می گردد. بودجه شهرداری شیراز که از ابتدای تشکیل شوراهای شهر ( سال 1378 ) توسط این نهاد به تصویب رسید به شرح زیر است. ( جدول شماره یک )

جدول شماره 1- مقایسه بودجه شهرداری شیراز در دوره های مختلف شورای شهر

تبصره- بودجه سال 93 شهرداری شیراز با 50 درصد افزایش نسبت به سال قبل رقمی معادل 22,000 میلیارد ریال گردید. چنانچه ظرف 4 سال آینده هر سال تنها 30 درصد به این رقم افزوده شود، بودجه شهرداری طی این دوره از 130 هزار میلیارد ریال تجاوز خواهد نمود.

برای مقایسه بهتر نمودار شماره یک را ملاحظه نمائید.

نمودار شماره 1- مقایسه بودجه شهرداری شیراز در دوره های مختلف شورای شهر ( ارقام به میلیارد ریال )

2- همه سهم استان پهناور فارس از درآمدهای دولت ثلث بودجه شهرداری مرکز استان است. قابل توجه این که بودجه استان در کلیه زمینه هائی که دولت در آن مسئولیت دارد نظیر آموزش، درمان، بهداشت و . . . هزینه می شود در حالی که بودجه شهرداری تنها در زمینه های مشخصی که به طور عمده عمرانی است هم چون ساخت پل، اتوبان و پارک صرف می گردد، به نحوی که حدود 80 تا 85 درصد از بودجه شهرداری ها عمرانی است. تفاوت قابل توجه بودجه استان فارس و بودجه شهرداری شیراز نشان دهنده غلبه بی چون و چرای درآمدهای شهری بر درآمدهای نفتی است.

3- چنین شرایطی با تفاوتی مختصر برای سایر کلانشهرهای کشور ( تهران، مشهد، تبریز، اصفهان و اهواز) نیز صادق است. بودجه ده سال اخیر ( 1384 تا 1393 ) شهرداری شش کلانشهر کشور به شرح زیر است.⁽²⁾(جدول شماره 2)

جدول شماره 2- بودجه کل شهرداری های شش کلانشهر کشور در ده سال گذشته ( ارقام به میلیارد ریال)

( توضیح: اعداد ستاره دار به دلیل عدم وجود منبع معتبر مربوط به 3 سال اول با میان یابی به دست آمده اند)

4- همان گونه که ملاحظه می شود از سال 1387 جهشی در بودجه کلانشهرها رخ داد. بانک مرکزی به شهرداری ها اجازه داد نسبت به فروش اوراق مشارکت، اخذ وام از سیستم بانکی و در نهایت تاسیس بانک ( بانک شهر ) اقدام نمایند. پیش بینی شرایط افسانه ای در منابع مالی این نهاد عمومی دیگر کار سختی نبود.

5- برای ارائه تصویری بهتر از شرایط پیش آمده و جهش بودجه ای در شهرداری های شش کلانشهر کشور نمودار شماره 2 را ببینید.

نمودار شماره 2 – نمایش مقایسه ای بودجه شش کلانشهر کشور ظرف 10 سال 93- 1384 (ارقام به میلیارد ریال)

(توضیح: شورای شهر مشهد بودجه سال 92 را بلند پروازانه ارزیابی نمود و برای سال 93 به کاهش آن رأی داد)

6- چنانچه به منظور ارزیابی توان اقتصادی نهفته در این شهرها، ارقام تجمیعی جدول 2 (ستون آخر جدول 2) را در یک نمودار به نمایش درآوریم، نمودار شماره 3 به دست خواهد آمد.

نمودار شماره 3- جمع بودجه شش کلانشهر ظرف ده سال مورد مطالعه ( ارقام به میلیارد ریال )

7- از سوی دیگر با بررسی اسناد و مدارک سازمان مدیریت و برنامه ریزی، ارقام بودجه عمرانی کل کشور طی ده سال مورد مطالعه ( 93- 1384 ) به شرح جدول شماره 3 خواهد بود:⁽³⁾

جدول شماره 3 – بودجه عمرانی کل کشور مصوب مجلس شورای اسلامی در ده سال گذشته ( ارقام به هزار میلیارد ریال)

8- چنانچه ارقام جدول را یک جا نمایش دهیم، به نمودار شماره 4 منجر خواهد شد.

نمودار شماره 4- بودجه عمرانی دولت ظرف ده سال مورد مطالعه ( ارقام به میلیارد ریال )

9- برای مقایسه وضعیت بودجه کل شش کلانشهر کشور با بودجه عمرانی دولت مناسب است این دو را در نمودار شماره 5 با یکدیگر به نمایش گذاریم.

نمودار شماره 5 - مقایسه بودجه شش کلانشهر کشور و بودجه عمرانی دولت ( ارقام به میلیارد ریال )

10- از این نمودار نتایج بسیار مهمی حاصل می شود:

الف- آشکار است که منحنی افزایش درآمد کلانشهرها دارای شیبی به مراتب شدیدتر از منحنی افزایش درآمد دولت است. معنی این حرف آن است که هر چند در آغاز دهه مورد بررسی (سال 1384) بودجه عمرانی دولت 600% ( شش برابر) مجموع بودجه شش کلانشهر کشور بوده است، در پایان دهه مورد بررسی( سال 1393 ) این افزایش تنها 23% بوده است، و به زودی شاهد این خواهیم بود که بودجه شش شهرداری گفته شده از بودجه عمرانی کشور پیشی خواهد گرفت.

ب- این نکته تأکیدی است بر مطلب صدر بحث که به واقع با توجه به توان مالی بهت آور ولی ناشناخته شهرداری ها باید برای حضور جدی آنها در حل مشکلات کشور تدبیری اندیشید. اکنون پرسش این است که آیا از این توان بزرگ در حل مشکلات کشور و توسعه ایران به طور بهینه استفاده می شود؟

11- به عنوان نمونه به معضل بیکاری به عنوان جدی ترین مشکل حال حاضر کشور و اصلی ترین رکن اقتصاد مقاومتی می پردازیم. مرکز آمار ایران به استناد سرشماری عمومی نفوس و مسکن - سال 1390 بیکاران شش شهر گفته شده را به شرح جدول شماره 4 مشخص می کند.⁽⁴⁾

جدول شماره 4- شمار بیکاران شش کلانشهر کشور

نمودار شماره 6- شمار بیکاران شش کلانشهر کشور در سال 1390

همان گونه که ملاحظه می شود متاسفانه شیراز به نسبت جمعیت خود در مقایسه با 5 شهر دیگر بیکارترین کلانشهر کشور است.

12- هر چند در خصوص هزینه ایجاد یک شغل در کشور ارقام متفاوت و گاه تأمل آوری ارائه می شود،( از اعلام هزینه 20 تا 70 میلیون تومانی وزیر محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی در فروردین 1393 تا رقم 300 میلیون تومانی معاون ایشان در 20 آبان ماه جاری) ولی چنانچه متوسط یک میلیارد ریال را برای هر واحد اشتغال در نظر گیریم، برای اشتغال بیکاران شش کلانشهر که 853,465 نفر ( جمع جدول بالا ) می باشند به رقمی در حدود 853 هزار میلیارد ریال نیاز خواهیم داشت. حال چنانچه شهرداری شش کلانشهر در یک برنامه هماهنگ 50 درصد اشتغال مورد نیاز شهروندان بیکار خود را متقبل شوند( 50 درصد دیگر را مانند هم اکنون بخش عمومی، دولت و بخش خصوصی به عهده بگیرند)، به رقمی در حدود 425 هزار میلیارد ریال نیاز خواهند داشت. اگر در یک سناریو تأمین این میزان اشتغال در یک دوره 3 ساله در نظر گرفته شود کافی است شش کلانشهر کشور هر سال در مجموع 141 هزار میلیارد ریال جهت حل مهمترین معضل جامعه سرمایه گذاری نمایند، که به طور قطع قابل اجراست.

13- به عبارت دیگر کافی است این شش شهر بخشی از فعالیت های عمرانی خود ( فعالیت هائی که عمده آن در زمینه ساخت پل، تونل و مانند آن هزینه می شود که در کارآئی بسیاری از آنها حتی در حل مشکلات شهر نظیر ترافیک نیز تردید جدی وجود دارد) را کاهش داده و تنها به فعالیت های عمرانی مهم بپردازند و بودجه آزاد شده را با ورود به فعالیت های درآمد زای اقتصادی نظیر فعالیت های صنعتی با ایجاد شهرک های صنعتی پیرامون شهرها صرف حل مشکل بیکاری به عنوان مهمترین معضل کشور نمایند.

آیا به راستی از منابع خود، بهینه استفاده می کنیم. در جائی که رقم بیکاری جوانان به مرز بحران زای 40 درصد رسیده است صرف هزاران میلیارد تومان برای فعالیت های عمرانی که حتی اگر مناسب هم باشد اولویت ندارد چه وجهی خواهد داشت. کدام خردی می پذیرد به جوانان بگوئیم برای اشتغال آنها که مقدمه ازدواج و نجات آنان از دام فساد، فحشا، بزهکاری و ده ها مانند آن است یک ریال پول نداریم ولی برای نورپردازی پیاده روها و پل ها میلیارد میلیارد بودجه داریم! به هر صورت این منابع متعلق به مردم است، می توان از آنان پرسید که مایل اند با پول آنها چه اقدامی انجام دهیم: پل بسازیم یا کارخانه؟

14- به عنوان نمونه کافی است تنها به بازار لوازم التحریر در کشور اشاره شود. بازاری 4000 میلیارد تومانی که تنها 10 درصد آن تولید داخل است و بقیه وارداتی است. دلار حاصل از نفت می دهیم، پاک کن و تراش وارد می کنیم!

15- ورود شهرداری ها به بحث اشتغال زائی 3 دستاورد بزرگ به همراه خواهد داشت.

اول: حل مشکل بیکاری در کشور

دوم: ثروت آفرینی و افزایش تولید ناخالص داخلی ایران

سوم: ایجاد منابع درآمد پاک برای شهرداری ها و دور نمودن آنها از درآمدهای سمی و شهر فروشی که همواره مورد نقد اهل فن بوده است.

منابع:

1- روزنامه خبر جنوب

2- سایت شورای کلانشهرها

3- سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور

4- مرکز امار ایران- نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن – 1390