ابوالفضل رضایی- چند روز پیش گزارشی از یک خانواده مستمند و فقیر در شهر تهران روی پایگاه خبری دانا منتشر شد که دل هر انسانی را به درد می آورد. زندگی سه نفر در سه متر راه آن هم در خیابان بدون هیچ گونه وسیله گرم کننده در این سرمای طاقت فرسای زمستان. خانواده ای که حتی یک وسیله جهت پخت و پز ندارد و فقط می توانند از خوارکی هایی که نیاز به پختن ندارد مصرف کنند.

وجود چنین اوضاعی در پایتخت کشور در حالی است که در چند صد متر آن طرف تر هزینه ای که در ماه برای یک سگ می شود از هزینه یک سال یک خانواده بیشتر است و یا یک بازیکن فوتبال کشور ما که کارش صرفا فوتبال بازی کردن است در آمد میلیاردی دارد و باز هم ناشکر است که این مبلغ کم است. یکی از دلایلش بگفته خودش این است که وی می خواهد ماهیانه 15 میلیون تومان خرج لباس و کفش کند و یا ساعت 10 میلیون تومانی که 90 درصد جامعه شاید نتوانند در طول زندگیشان حتی از نزدیک ببینند بخرد. شاید برخی بگویند هر کس صاحب اموال خویش است و می تواند در هر راهی خرج کند اما چند نکته در خصوص زندگی اسلامی که خود را مقید به مسلمان بودن می دانیم وجود دارد که مرور آن ها خالی از لطف نیست.

اولین بحثی که در این خصوص می توان مطرح کرد کمک به فقرا و نیازمندان است که شیوه و رفتار ائمه معصومین (ع) بوده است. دین ما اسلام است و دم از دینی می زنیم که مقتدای آن پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار هستند. راستی چقدر به گفتار ایشان توجه کرده ایم. پیامبر اکرم (ص) در خصوص گرسنه بودن همسایه فرمودند: «لا یَشْبَعُ الْمُؤْمِنُ دُونَ جارِهِ؛ نباید مؤمن بدون همسایه اش سیر شود و در جایی دیگر می فرمایند: «ما آمَنَ بی مَنْ باتَ شَبْعانَ وَ جارُهُ جائِعٌ قالَ وَ ما مِنْ اَهْلِ قَرْیَةٍ یَبیتُ وَ فیهِمْ جائِعٌ یَنْظُرُ اللّهُ اِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقیامَةِ؛ به من ایمان نیاورده است کسی که سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد‌ و نیز فرمود: اهل قریه ای که [سیر ] بخوابد، در حالی که در بین آنها گرسنه ای [خوابیده] است، خداوند به آنها در روز قیامت نظر [رحمت] نمی‌کند‌». در باب ائمه معصومین نیز نقل های بسیار وجود دارد که ایشان شب ها و در دل تاریکی شب به خانه فقرا سر می زدند و به احوال آنها رسیدگی می کردند.

دومین بحث در این خصوص را می توان بحث اسراف بیان کرد. دین اسلام، آیین زندگی انسان ها و احکام و دستوراتش برای سعادت و خوشبختی انسان و جامعه بشری است. اسلام برای همه زوایای زندگی بشر برنامه دارد و تعادل در همه امور را به پیروان خود توصیه می نماید. اسراف یعنی زیاده روی و تجاوز که متضاد آن قصد و میانه روی می‌باشد. و حدود آن را گناهان و محرّمات شرعی، حکم عقل و معیارهای عقلی و عرف جامعه تعیین می کند. قرآن کریم اسراف کاران را برادران شیطان خوانده است؛ برادران شیطان که همان اسراف­کاران اند، رفتارهای متعددی دارند و در هر موقعیتی به گونه­های مختلف بروز می­کنند. کسانی که با آگاهی و از روی عمد به اسراف می­پردازند، با شیطان همراه اند. کسی که در بیت المال، عمر، هزینه زندگی با آگاهی و علم اسراف می­کند، از پرتو معارف دینی بدور است و نمی­تواند به صراط مستقیم که رهروانش در پناه لطف الاهی هستند، هدایت شود. اسراف کردن همچنین عواقبی از قبیل: زیان های جسمی، خشم خداوند، کاهش برکات، محرومیت از هدایت، فقر، هلاکت و ... را به دنبال دارد که همگی در قرآن آمده است.

نکته بعدی را می توان از بین رفتن جایگاه پس انداز و رزق در زندگی سبک اسلامی عنوان کرد. در نظام غربی خدا مرده است و خداوند در زندگی عادی مردم جایگاهی ندارد و بنای اقتصاد غرب بر فرد، فارغ از خدا بناشده است حال آنکه شالکه تمامی اجزاء زندگی اسلامی متاثر از خداوند و وابسته به اراده و تجلی خداوند است. مساله پس انداز یکی از اختلافات موجود در اقتصاد غربی و اقتصاد اسلامی است، که از سبک زندگی اسلامی و غربی نیز نشات می‌گیرد. اساسا تقسیم درامد انسان به پس انداز و مصرف و به عبارتی تقابل میان پس انداز و مصرف از نخستین تفاوت ها در میان اسلام و غرب در مساله مصارف و سبک مصرف مردم می‌باشد. مطابق با نگاه اسلامی بسیاری از مصارف به عنوان پس اندازی برای انسان به شمار می‌آیند مثل صدقه، خمس، زکات، نذورات و … و بسیاری از پس اندازها از رزق و روزی انسان کم می‌کند مثل کنز مال و یا عدم پرداخت خمس و … . این سخن نشان می‌دهد که در اندیشه اسلامی با وجود آنکه تفاوت میان مصرف کردن و ذخیره پول و درامد می‌باشد اما تقابلی میان این دو نمی‌باشد.

در مجموع باید بیان کرد که سبک زندگی اسلامی اثرات بسیاری در زندگی انسان دارد و می‌تواند شاکله اقتصاد اسلامی را تعیین کند و موجب رشد و اجرایی شدن اهداف گسترده نظام اسلامی بشود. سبک زندگی اسلامی با تصحیح رفتارها و الگوهای حاکم بر زندگی اسلامی موجب می‌شود تا زمینه های پذیرش احکام اسلامی گسترده شود و نوع رفتارها و کنش های اقتصادی و اجتماعی مردم در قبال مسایل مختلف نیز تغییر کند و در عین حال معنای متفاوتی به علومی اسلامی و انسانی بدهد. سبک زندگی غربی هم اکنون ساختارهای علوم انسانی واجتماعی را متاثر کرده است از این رو سبک زندگی اسلامی نیز می‌تواند ساختار علوم اسلامی و انسانی را نیز متحول کند.

مطالب گفته شده در بالا بخش کوچکی از نکات فراموش شده در زندگی اسلامی است که امروز مردم ما با آن ها رو به رو هستند. اگر فوتبالیسی که بخاطر صرفا یک بازی فوتبال که شاید خیلی از افراد جهت تفریح انجام می دهند در آمد میلیاردی دارد کمی به بحث اسراف توجه کند می فهمد که چنین ولخرجی هایی با زندگی سبک اسلامی هیچ تشابهی ندارد و به جای آن می توان فقیری که در صد متری اوست و جایی حتی برای خوابیدن که از اولین نیاز های بشری است ندارد را از این بی خانمانی نجات داد. در آمدهای سرشاری که از بیت المال نصیب این افراد می شود واقعا بی انصافی است که در گوشه ای یک نفر بخاطر گرسنگی با مرگ دست و پنجه نرم کند و دیگری از بیت المالی که مربوط به تمام مردم است پول های میلیاردی به جیب بزند و در بازی تیم ملی همه ارزشهای یک کشور را زیر پا بگذارد و به مربی تیم ملی ناسزا بگوید.

بی‌گمان  علی (ع) بیش از سینه‌زن، رهرو می‌خواهد؛ رهروانی که منششان هر بی‌خدایی را عاشق مکتب علی (ع) کند و بدین شکل شیعه قلب جهانیان را فتح کند. ای کاش قدری به زندگی خودمان و اطرافمان توجه کنیم و ببینیم چقدر به ارزشهای دینی و دستورات قرآن و اهل بیت گوش فرا می دهیم و چقدر به آن ها عمل می کنیم.

منبع / پرگون