حمله به کشتی‌های تجاری در خلیج فارس

یک سال پس از تجاوز رژیم عراق علیه ایران در سال 1360 حمله به کشتی‌های تجاری در خلیج فارس شروع شد و با اعلام مین گذاری سواحل بندر امام خمینی (ره) و حمله به دو کشتی تجاری در تاریخ 31 دی ماه 1360 امنیت خلیج فارس به وسیله عراق مختل شد و پس از آنکه فرانسه هواپیماهای سوپر استاندارد و موشک‌های اگزوسه را به عراق تحویل داد، ابعاد این حملات افزایش یافت. در برابر این حملات که عراق به صراحت مسئولیت آن را بر عهده می‌گرفت، شورای امنیت عکس العمل مناسبی نشان نداد ولی در قبال انتساب به دور از واقعیت چند حمله، به ایران و شکایت شورای همکاری خلیج فارس، شورای امنیت در 11 خرداد 1363 مطابق با اول ژوئن 1984 میلادی مبادرت به صدور قطعنامه 533 کرد و در آن خواستار توقف این حملات شد.

از آغاز جنگ تا 10 ژوئیه 1984 میلادی، 113 کشتی در خلیج فارس مورد حمله موشکی قرار گرفت. جمهوری اسلامی ایران در ژانویه 1985 میلادی به دبیر کل وقت سازمان ملل اعلام کرد که از هر گونه اقدامی برای تامین آزادی و امنیت کشتیرانی در خلیج فارس حمایت و استقبال خواهد کرد، اما حملات به کشتی‌ها ادامه یافت. تا تیرماه 1366 حدود 5/8 میلیون تن کالا از محموله‌های کشتی‌ها در خلیج فارس به زیر آب رفت. 41 کشتی کاملا نابود شدند و به 34 تن محموله کالا آسیب وارد شد و بیش از 300 تن از ملوانان کشورهای گوناگون به قتل رسیدند و به همین تعداد نیز مجروج شدند. بدین ترتیب عراق در هدف خود مبنی بر بین المللی کردن جنگ خلیج فارس تا اندازه زیادی موفق شد و قدرت‌های غربی و در رأس آن‌ها آمریکا حضور گسترده و تهدیدآمیزی در خلیج فارس یافتند و سرانجام کشتی‌های نفت کش کویتی با پرچم آمریکا در خلیج فارس حرکت کردند و اسکورت نظامی نفتکش‌ها و کشتی‌های تجاری مورد نظر آمریکا در خلیج فارس آغاز شد. در 31 سپتامبر کشتی ایرانی مورد حمله نیروهای نظامی آمریکا قرار گرفت. همچنین حملات نظامی آمریکا به سکوهای نفتی ایران دخالت آشکار آن دولت در منطقه به نفع عراق و علیه جمهوری اسلامی ایران را به وضوح نشان داد. یکی از نتایج شوم تشنج آفرینی وسیع رژیم عراق و دامن زدن ایالات متحده به ناامنی درخلیج فارس حمله به هواپیما مسافربری جمهوری اسلامی ایران بود.

290 سرنشین به مقصد دوبی پرواز کردند/دقایقی بعد ایرباس ایرانی از صفحه رادارها محو شد

هواپیمای ایرباس 300 متعلق به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران که از تهران عازم دبی بود ( تهران-بندر عباس-دبی ) در فرودگاه بندرعباس به زمین نشست و طبق برنامه پیش‌بینی شده قرار بود این هواپیما با شماره پرواز 655 با دویست و نود سرنشین در ساعت 10 صبح به مقصد دوبی پرواز کند. این هواپیما با 15دقیقه تأخیر در ساعت 10:05 روز 12 تیر سال 1367 از برج مراقبت فرودگاه بندرعباس تقاضای پرواز کرد، مدت پرواز تا دوبی 30 دقیقه و حداکثر 14 هزار پا تعیین شد. در ساعت 10:17 دقیقه، هواپیمای ایرباس 300 به پرواز درآمد. دقایق نخستین پرواز و مراحل اوج‌گیری تا ارتفاع 12 هزارپایی مطابق طرح پرواز انجام شد و خلبان به طور پیوسته با برج مراقبت فرودگاه بندرعباس و مرکز کنترل راه‌های هوایی ایران و امارات تماس داشت. چند لحظه پیش از ورود هواپیمای ایرباس 300 به منطقه کنترل هوایی امارات, در محلی به نام «مولبیت‌», خلبان به مرکز کنترل هوایی کشور اطلاع داد که قصد دارد به 14 هزارپایی صعود کند. خلبان ایرباس ایرانی نمی‌دانست که ناخدا "ویل راجرز" فرمانده ناو آمریکایی وینسنس (ساعت 10:22) فرمان آتش را به سوی پرواز 655 ایرانی صادر کرده است و دقایقی بعد با صدور فرمان هواپیمای ایرباس از صفحه رادارهای زمینی محو می‌شود. این هواپیما به وسیله دو موشک از ناو آمریکایی ونیسنس که خود به آب‌های سرزمینی ایران تجاوز کرده و در آن مستقر بود، مورد اصابت قرار گرفت. همه مسافران و خدمه هواپیما با وضع اسفناکی به شهادت رسیدند.

با مفقود شدن هواپیمای ایرانی برج مراقبت فرودگاه بندرعباس، در تماس با دوبی، پیگیر سرنوشت پرواز 655 شد ولی آن‌ها نیز اظهار بی‌اطلاعی کردند. ستاد تأمین استان هرمزگان وضعیت اضطراری اعلام و فعالیت خود را آغاز کرد. با شناسایی دقیق محل سقوط هواپیمای مسافربری، چرخبال‌ها و شناورهای ایران به موقعیت 26و42 عرض شمالی و56 درجه و3 دقیقه طول شرقی منتقل شدند.

مقامات آمریکایی مدعی شدند مسافربری را به تصور اف14 هدف قرارداده‌اند

پس از این واقعه, مقامات آمریکایی که همواره مدعی دفاع از حقوق بشرند، اعلام کردند که یک فروند هواپیمای اف 14 جمهوری اسلامی ایران را هدف قرار داده‌اند. با روشن ‌شدن نوع هواپیما, آمریکایی‌ها ادعا کردند که در این مورد مرتکب اشتباه شده‌اند. شواهد بعدی, بی اساسی ادعای آمریکایی‌ها را کاملا به اثبات رساند. سپس مقامات نظامی آمریکا در ادعای بی اساس دیگری مدعی شدند هواپیمای ایرباس در خارج از دالان هوایی پرواز می‌کرده است.

کاپیتان کارلسون، فرمانده سابق ناو سایدز در این مورد معتقد است که ایرباس ایرانى علاوه بر علائمى که مبنى بر غیرنظامى بودن خود مى‌فرستاده با سرعتى کم در حال اوج گرفتن بود و حتى اگر در چنین شرایطى نیز آن را به عنوان یک جت اف 14 شناسایى مى‌کردند باز من تردید دارم که یک هواپیماى اف 14 می‌توانست تهدید سطحى را متوجه ناو وینسنس یا سایدز یا هر شناور دیگرى کند. وی گفت: اپراتور‌هاى رادار ناو هواپیمابر فورستال نیز هواپیماى ایرانی را به عنوان یک هواپیماى بازرگانى شناسایى کردند. جت‌هاى جنگنده اف 14 مستقر بر روى ناو فورستال مى‌توانستند در صورتى که کاپیتان راجرز درخواست مى‌کرد، با شناسایى چشمى هواپیماى ایرانى از فاصله نزدیک از غیرنظامى بودن آن اطمینان حاصل کنند، ولى زمان براى این کار هم سپرى شد.

حتی اف 14 هم نمی‌توانست برای وینسنس خطرساز باشد

در راستای رد ادعای مقامات آمریکایی که خدمه ناو وینسنس به اشتباه هواپیمای ایرباس 300 را جنگنده اف 14 تصور کرده‌اند نیز تعدادی از مقامات آمریکایی که دست‌اندرکار مسائل صنعتی و نظامی بودند ‌پرسیدند که چگونه هواپیمای اف-14 می‌تواند خطری برای ناو «وینسنس» (vincennes) تلقی شود؟ هواپیمای اف - ‌14 که پیش از پیروزی انقلاب به ایران تحویل شده است، از جنگ افزارهای هوا به هوا است که از امکانات محدود حمله به زمین بهره می‌برد. در ماموریت حمله به زمین یا سطح، جنگ افزارهای هواپیما عبارتند از توپ ‌20 میلی‌متری ام -61، با تعدادی بمب‌های غیر هدایت شونده. سیستم «ایجیز» قادر به دفاع از ناوگان‌های دریایی به عنوان سپر دفاعی است و می‌تواند همزمان چند هدف را کشف و رهگیری کند و پیشرفته‌ترین سیستم راداری، برای اکتشاف و رهگیری، در تمام جهان محسوب می‌شود به نحوی که برخی از کارشناسان نظامی آن را متعلق به جنگ جهانی سوم می‌دانند. با این حال این سوال مطرح است که چگونه مدرنترین سیستم راداری جهان قادر به تشخیص یک هواپیمای ایرباس از اف - ‌14 نبوده است. هواپیمای مسافربری ایرباس از نظر حجم, شکل, اندازه و توانایی پرواز کاملاً با هواپیمای f-14 متفاوت است. از طرفی با توجه به ارتباط کلامی و ارتباط ناوبری هر هواپیمای بازرگانی و مسافربری, ناو آمریکایی می‌توانست به راحتی با شنیدن مکالمات خلبان به ماهیت هواپیمای مسافربری پی‌ببرد.

قطعات متلاشی شده هواپیما و اجساد سرنشینان آن در سطح وسیعی از آب‌های سواحل جنوبی جزیره هنگام, درست در داخل آب‌های ایران نیز نشان می‌دهد که این محل کاملا زیر مرکز دالان هوایی بین‌المللی بندرعباس دوبی (آمبر56) قرار دارد و هواپیما درست در مسیر پیش‌بینی شده درحال پرواز بوده است.

شورای امنیت فقط ابراز تاسف کرد

چهارسال بعد روزنامه «نیویورک تایمز», در گزارشی که حاوی چندین نکته تازه بود نوشت: ناو وینسنس در آب‌های فلات قاره ایران بوده است نه در آب‌های بین‌المللی و پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) در آن زمان بر این حقیقت سرپوش گذاشته است. متعاقب این اقدام غیر انسانی ناو آمریکایی، روز 14 تیر 1367 جمهوری اسلامی ایران طی نامه‌ای به رئیس شورای امنیت خواستار تشکیل جلسه فوری شورا برای رسیدگی به موضوع شد. شورای امنیت فقط با صدور قطعنامه‌ای از هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری و غیر نظامی ایرانی در پرواز برنامه ریزی شده بین المللی 655 را با 290 سرنشین به وسیله موشک ناو جنگی ایالات متحده َآمریکا، ابراز تاسف کرد. متن قطعنامه به شرح زیر است: "شورای امنیت، با بررسی نامه مورخه 5 ژوئیه 1988 جانشین نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران خطاب به رئیس شورای امنیت و با استماع بیانات نماینده جمهوری اسلامی ایران، ( وزیر امور خارجه وقت "علی اکبر ولایتی" ) و سخنان نماینده ایالات متحده آمریکا (معاون رئیس جمهوری جرج بوش)، با ابراز تاسف عمیق از این که یک هواپیمای غیرنظامی " ایران ایر" در پرواز برنامه ریزی شده بین المللی 655، در پرواز بر فراز تنگه هرمز به وسیله موشک شلیک شده از ناو جنگی ایالات متحده آمریکا ( وینسنس) منهدم گردیده است بر ضرورت تبیین حقایق سانحه توسط بازرسی بی طرفانه درمنطقه خلیج [فارس] تأکید داشته و اظهارات خود را به شرح زیر اعلام نمود: 1- تأسف عمیق خود را از ساقط ساختن هواپیمای غیرنظامی ایران به وسیله موشکی که از یک ناو جنگی آمریکا شلیک شده و تسلیت عمیق خود را به خاطر از دست رفتن غم انگیز جان انسانهای بی گناه ابراز می دارد. 2- همدردی صمیمانه خود را به خانواده های قربانیان سانحه غم انگیز و دولت ها و کشورهای آنان اعلام می دارد. 3- از تصمیم سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری در پاسخ به درخواست جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ایجاد گروه تحقیق برای بررسی تمام حقایق موجود همچنین از اعلام ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تصمیمشان برای همکاری با بررسی سازمان هواپیمایی کشوری استقبال می کند. 4- از تمامی اعضای کنوانسیون 1944 شیکاگو، درخواست می کند که در همه شرایط، مقررات و رویه های سلامت هوانوردی کشوری به ویژه ضمائم آن کنوانسیون به منظور جلوگیری از چنین پیشامدهایی را دقیقاً مراعات نمایند. 5- لزوم اجرای فوری و کامل قطعنامه 598(1987)، شورا را به عنوان تنها مبنای حل جامع، عادلانه، شرافتمندانه و پایدار، منازعه میان ایران و عراق ابراز و پشتیبانی خود را از دبیر کل برای اجرای این قطعنامه اعلام و خود را ملتزم به همکاری با دبیر کل برای تسریع در اجرای طرح اجرایی او می نماید."

جمهوری اسلامی ایران علاوه بر شورای امنیت و شورای ایکائو، شکایت خود را در دیوان بین المللی دادگستری لاهه نیز مطرح کرد. تشکیلات تخصصی سازمان ملل متحد یعنی ایکائو (سازمان هواپیمایی کشوری بین المللی) نیز از مسائل سیاسی دور نماند و به جای بررسی فنی و ارائه طریق به شورای امنیت به ابراز تأسف و تسلیت به بازماندگان این حمله ناجوانمردانه بسنده کرد.

با اثبات عمدی بودن این جنایت آشکار و غیر انسانی نه تنها هیچ‌کدام از خدمه ناوجنگی وینسنس تحت پیگیرد قرار نگرفتند بلکه فرمانده این ناو کاپیتان راجرز در پایان خدمت خود برای هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری ایرانی و متلاشی کردن 290 تن از سرنشینان این هواپیما، مدال گرفت.