شهرستان ها >> سپیدان
زیباترین شهرستان فارس را بیشتر بشناسیم+ تصاویر
شهرستان سپیدان در غرب استان فارس واقع شده است. سپیدان از شمال و شرق به شهرستان مرودشت، از جنوب به شهرستان شیراز، از جنوب غربی و غرب به شهرستان ممسنی و از شمال غربی به استان کهگیلویه و بویراحمد محدود می‌شود.
به گزارش شیرازه به نقل از مارگون
، شهرستان سپیدان در غرب استان فارس واقع شده است. سپیدان از شمال و شرق
به شهرستان مرودشت، از جنوب به شهرستان شیراز، از جنوب غربی و غرب به
شهرستان ممسنی و از شمال غربی به استان کهگیلویه و بویراحمد محدود می‌شود.
عدّهای از طوایف قشقایی، طوایف کشکولی بزرگ و کشکولی کوچک نیز در این
شهرستان زندگی میکنند. گلیم بافی و جاجیم بافی از مهم‌ترین صنایع دستی
شهرستان سپیدان محسوب می‌گردند. گلیم و جاجیم در مناطق مختلف شهری و
روستایی شهرستان سپیدان و بیشتر توسط زنان و دختران تولید می‌شوند.
کوه رنج سپیدان
وجه تسميه و پيشينۀ تاريخي:
مرکز شهرستان سپیدان، اردکان است. قدمت اردکان به دوران صفویه می‌رسد و بنا به روایات، در زمان شاه طهماسب صفوی ایجاد گردیده است. كتاب جغرافياي استان فارس، قدمت شهر اردكان را بيش از 800 سال عنوان مي‌كند. عده‌ای نيز معتقدند كه قدمت اردكان به دورۀ هخامنشيان و قبل از آن بر مي‌گردد و در اين رابطه دلايلي ارائه مي‌نمايند. اما آنچه را كه مي‌توان به عنوان يك سند معتبر استناد كرد وجود بقعۀ امامزاده "سلطان سيد نورالدين غازي علوي" مي‌باشد كه طبق پوست نوشته‌ای وفات آن حضرت سال 456 هجري قمري عنوان گرديده است. بر این اساس، قدمت شهر اردكان به بيش از 900 سال بر مي‌گردد.
گویا نام قدیمی و اوّلیۀ اردکان "ارز کوه" بوده است. در فرهنگ مُعين از نام "اردكان" تحت عنوان "آرتاكن" ياد شده است كه اين كلمه، ريشۀ پهلوي دارد. براي لفظ "اردكان" وجوه تسميۀ مختلفي ذكر شده است.
يكي از وجوه تسميه توسط صاحب فارسنامۀ ناصري، عنوان گرديده است. ايشان "ارد" را مترادف جنگ و شير و شجاعت، و "كان" را مترادف معدن گرفته است. بر اين اساس، "اردكان" به معني "معدنِ مردان شجاع" مي‌باشد.
دومين وجه تسميۀ اردكان آن است كه در دورۀ ساسانيان "ارد" به معني "مقدس" بكار برده مي‌شده است؛ و چون "كان" به معناي مكان و محل است. بنابراين، "اردكان" به معني "محل مقدس" مي‌باشد.
عده‌ای دليل تقدّس اردكان را به وجود مساجد فراوان آن نسبت مي‌دهند و عده‌اي نيز معتقدند كه چون دو تفريحگاه اين شهر به نام‌هاي "چله‌گاه بزرگ" و "چله‌گاه كوچك"، محل چلّه‌نشيني عُرَفا بوده است، اين شهر را "اردكان" يا "محل مقدس" نام نهاده‌اند.
وجه تسميۀ ديگر، آن است كه اَردكان، قبلا اُردكان تلفظ مي‌شده است. طرفداران نظريۀ اخير معتقداند که اُردكان، مركب از كلمۀ "اُردك" و پسوند مكاني "ان"، و به معني "محل تجمع اُردك" مي‌باشد. به اعتقاد آنها رودخانۀ فعلي كه از وسط شهر مي‌گذرد قبلاً به صورت نهر پُر آب و بزرگي بوده است كه محل تجمع اُردك بوده است. وجه تسميۀ اخير چندان مستند بنظر نمي‌رسد.
وجه تسميۀ ديگر آن است كه "اردكان" ، نام يكي از اشكال نجومي است و بدليل مشابهتي كه اين شهر با آن دارد، به اين نام خوانده شده است.
نام عربی اَلبیضاء، به معنی سفید است که معمولاَ علاوه بر نامیدن یک شهر برای نام گذاری یک منطقۀ وسیع نیز مورد استفاده قرار گرفته است. این اسم، اوّلین بار در زمان تصرف محل مذکور توسط اعراب، برای آن مکان به کار بُرده شده است. در سال ۳۹ هجری (۶۶۰-۶۵۹ میلادی)، ساکنین استخر- پایتخت قدیمی فارس- جنبش جدیدی را آغاز کردند تا سیادت متزلزل عربی را از بین ببرند. به همین علّت، فرماندۀ قشون عرب حوزۀ فارس، با لشکریانی از شهر بصره، به جلگه مرودشت روانه شدند. او برای تشکیل هستـۀ اصلی اردوگـاه نظامی خویش، برای سرکـوب قیـام استخـر (واقع در حاشیۀ خاوری مرودشت)، قلعههایی را در جبهۀ باختری آن بنا نهاد.
طبق نتایج آثار باستانی مکشوفه، محدودۀ شهری بيضاء در دورۀ قرون وسطی، محدود به روستای تل بیضای کنونی و تپۀ شاه قلعه قطب‌الدین و مزارع اطراف آن را شامل شود. آثاری مثل صفحۀ مرمری منقوش، کاشی و اشیایی نظیر میز سنگی نقش‌دار نشان میدهند که در اینجا نه یک دهکده بلکه یک شهر یا یک جامعۀ مهم و پیشرفتـه وجود داشته است.
در نهایت باید یادآور شد که وقوع جنگهای متعدد در دورۀ آل بویه و سلجوقیان، به شهر آسیب رسانده است.
نمایی از بارگاه نورانی امامزاده سلطان سید نورالدین علوی غازی واقع در اردکان فارس
گزیدۀ تاریخ شهرستان:
در اسامی جغرافیایی ایران، دو ناحيه به نام اردکان وجود داشته و دارد؛ یکی اردکان یزد و دیگری اردکان فارس؛ که دوّمی سپیدان نیز نامیده می‌شود. این تشابه اسمی، از نظر مکاتبات اداری، مشکلات فراوانی ايجاد نمود. در نتیجه، وزارت کشور در ۲۰ سال اخیر، نام اردکان فارس را به سپیدان تبدیل کرد.
زبان و نژاد مردم سپیدان:
زبان رسمی مردم سپیدان، فارسی است. گويش مردم اردكان و تعدادي از روستاه‌هاي شهرستان سپيدان (بهرغان، ابنو، خوش مكان، چشمه سپيد، دالين و خُلّار)، گويش كمابيش مشابه و بخصوصي است. ساير مردم شهرستان عمدتاً به گويش لُري، صحبت مي‌كنند. گويش مردم اردكان، به زبان پهلوي يا زبان اوليۀ دري، بسيار نزديك است. بسياري از واژگان، هنوز به همان شكل اوليه و بدون آنكه هيچ تغييري در آن ايجاد شده باشد در اين گويش بكار گرفته مي‌شوند. نژاد مردم سپیدان، ایرانی و یا آریایی است.
منظرۀ زمستانی شهر اردکان مرکز شهرستان سپیدان- استان فارس
مکانهای دیدنی و تاریخی:
جـاذبههای طبیعی، مهم‌ترین مکانهای دیـدنی شهرستان سپیدان را تشکیل میدهند. ترکیب درختان جنگلی با توپوگرافی ناحیۀ کوهستانی و رودخانه‌ای، وجود درّهها و تنگههای عمیق و طبیعت بِکر زیبا و خرّم، گردشگاههای زیبایی را به وجود آوردهاندکه محل آسایش مردم محلّی و مسافران این خطّه است. دشت‌های سرسبزِ مملو از گلهای رنگارنگ و چشمه‌های متعدد به همراه آبشارهای کوچک و بزرگی همچون آبشار مارگون با زیبایی‌های خاص پیرامون خود، جلوههای اعجاب انگیزی از طبیعت شهرستان سپیدان را به نمایش گذاشتهاند و آن را در زمرۀ مناطق دیدنی استان فارس قرار دادهاند.
آبشار مارگون – شهرستان سپیدان – استان فارس
طبیعت شهرستان سپیدان:
طبیعت دل‌انگیز سپیدان را مجموعه‌ای از مناظر زیبا، رودخانهها، چشمهسارها، آبشارها (بویژه آبشار مارگون)، کوههای سر به فلک کشیده و دشت‌های سر سبز و زرخیز تشکیل میدهند که در ادامه، برخی از آنها تشریح می‌گردند.
رودخانۀ اردکان:
یک رودِ فصلی است که از کوههای مینه دان، برم فیروز، دشت شکرک، اَلوندی و چهاربازار سه چاه و گَر در شمال خاوری اردکان سرچشمه گرفته و از شهر اردکان می‌گذرد و پس از آبیاری نمودن زمین‌های کشاورزی و باغی اطراف اردکان، دشت‌های خوشمکان و فارسیجان و ده لاله، به رودخانۀ شش‌پير می‌پیوندد.
رودخانۀ شش‌پير:
این رودخانه مهم، از کوههای رُنج، گَمبیل سهلکی، گَر، دلخان و شش‌پير جنوب شرقی شهرستان سپیدان سرچشمه میگیرد و پس از پیوستن به رودخانۀ کوچک بهرغان به سمت جنوب جریان می‌یابد. رودخانۀ شش‌پير پس از آبیاری اراضی کشاورزی و باغاتِ بخش همایجان به وسیلۀ جدولِ خانی و دیگر جداول منشعب، در خاور فهلیان به رود شیرین می‌پیوندد و وارد شهرستان رستم می‌شود.
برم شش پیر سپیدان
رودخانۀ توکل آباد:
یک رود دایمی به درازای ۳۵ کیلومتر و مسیر کلی آن شمال غربی است. سرچشمۀ آن، کوههای هرایجان، شول و سنگر و قلات جنوب شرقی اردکان می‌باشد. این رود پس از آبیاری اراضی زراعی و باغی دشت هرایجان در تنگ رودیان، به رود شش‌پير می‌ریزد.
رودخانۀ تیزآب :
تیزآب یک رودخانۀ دایمی به طول ۲۵ کیلومتراست که مسیر کلی آن جنوب شرقی است. از کوههای چهارمورون، بُراق، بُن رود، پروارگاه، مهکوه، پراشکفت،گُرگُو و بلهزار و کوه بشار در 20 کیلومتری شمال غربی اردکان سرچشمه میگیرد. این رودخانه با عبور از منطقۀ بُراق، ده کُهنه، بَردزَرد، دولت آباد، پس از آبیاری باغات مثمر و اراضی کشاورزی به عنوان رودخانه بشار از منطقه گنجگون بطرف استان کهگیلیویه و بویراحمد جریان می‌یابد.
تنگ تیزاب سپیدان
رودخانۀ جوب خَله:
طول این رودخانۀ دایمی، ۳۰ کیلومتر است. مسیر کلّی این رودخانه، جنوب شرقی است و سرچشمۀ آن کوه چالکلاغ و کوههای کُمِهر، جوبخله و منطقۀ کاکان واقع در 40 کیلومتری شمال غربی اردکان در بخش مرکزیِ دهستان کُمِهر است. این رود پس از طی مسیر کوهستانی و پُرپیچ و خم و مشروب نمودن اراض زراعی و باغی جوبخله و پیوستن به رودخانه مارکون، از شهرستان سپیدان خارج می‌شود.
رودخانۀ مارگون:
این رودخانه از کوههای رُنج و گَمبیل، کُمِهر و سَرمور، بَرم فیروز، قَلاگرد در ارتفاعات بیش از 3700 متری سپیدان سرچشمه میگیرد. رودخانۀ مـارگون پس از آبیاری اراضی زراعی و باغ‌های روستای مارگون، اسفیان و تُل زری و پیوستن به چند شاخۀ دیگر در خـارج از شهرستـان سپیدان، رودخـانه کـر را تشکـیل می‌دهد. آبشار این رودخانه، یکی از معروف‌ترین آبشارهای شهرستان سپیدان، استان فارس، ایران و جهان است.
رودخانۀ مارگون – شهرستان سپیدان – استان فارس
علاوه بر رودخانهها، چشمه‌های بسیار زیادی در این شهرستان وجود دارد که عمده‌ترین آنها چشمه‌های یخچالی، جورک، چلّه‌گاه بزرگ، چلّه‌گاه کوچک و انجیرک می‌باشند.
جاذبه‌های توریستی:
سپیدان دارای جاذبه‌های تفریحی زیادی می‌باشد. تنگ طویلِ گَمبیل، آبشار مارگون، چشمۀ بهرغان و چشمۀ شش‌پير (آب معدنی)، بَرم شش‌پير، تنگ دَلخان، تنگ مروارید، سراب کَهکَران، آبشار چیکون و مرزیان، تنگ بُراق، تنگ بُغدیان، چله‌گاه کوچک و بزرگ، سر مور (مُهر) کُمِهر، تنگ تیزاب، باغ رِیَه بال، دشت مُهر، قُلۀ بَرم فیروز، کوه رُنج، وِزگ مُراد، بُنرود، چشمۀ بوزیجان، چشمۀ خانی وَرگ، چشمۀ گُل، خوشمکان، چشمه سَپید، گودریز و مکانهای تفریحی در بیضاء از جمله چشمه‌های هفت خان، ملیان، حسین آباد سراب، تنگ غوره‌دان و دهها چشمه و آبشار دیگر در این شهرستان وجود دارد. همچنین امامزاده‌هایی از جمله سلطان سید نورالدین شهر اردکان، سید فخرالدین اَبنو، شاه علمدار دالین، سید محمد ساران، شاداب شکفت سربَست و دیگر امامزاده‌های شهرستان نیز از جاذبه‌های سیاحتی- زیارتی این شهرستان می‌باشند.
منظره ای از ورودی چله گاه سپیدان
آبشار مارگون:
آبشار بزرگ و معروف مارگون، حاصل آبِ رودخانه کُمِهر و چشمۀ زیبا و پر آب سر مور کُمهر و کوههای دره ناصری تنگ مروارید، قلاگرد، برم فیروز و مینه دون و حوزه آبخیز آن است که به طرز شگفت انگیزی از میان صخره‌ها سرریز می‌شوند. این آبشار در شمال شرقی شهرستان در بخش مرکزی دهستان کُمهر و در 45 کیلومتری شهر اردکان و در کنار روستای مارگون واقع شده است. موقعیت طبیعی و چشم اندازهای اطراف این آبشار زیبا و بسیار بلند، هم آمیزی درختان جنگلی با توپوگرافی ناحیۀ کوهستانی و رودخانه‌ای به همراه زیبایی‌های طبیعی اش، دشت‌های مملو از لاله‌های واژگون و دیگر گُل‌های وحشی، زیبایی چشم اندازهای طبیعی آبشار مارگون را صد چندان نموده و جلوه‌هایی اعجاب انگیز و منظره‌ای بدیع، پدید می‌آورند؛ که مشاهدۀ آن، خاطره‌ای فراموش نشدنی در یادها بر جای می‌گذارد. این مجموعه، پدیده‌ای برجسته و شگفت آور است که از قابلیت‌های گردشگاهی، آموزشی و پژوهشی مهمی برخوردار است و در شمار پدیده‌های بی‌مانند ارزش گذاری می‌شود.
آبشار مارگون – شهرستان سپیدان – استان فارس
آبشار چیکان:
آبشار چیکان در ۵۵ کیلومتری شهر اردکان، در کنار روستای چیکان در دهستان کُمِهر، بخش مرکزی شهرستان سپیدان واقع شده است.
چشمۀ بهرغان:
این چشمه در فاصلۀ ۲ کیلومتری شهر اردکان در حاشیۀ جادۀ شیراز - اردکان قرار دارد. منابع آب این چشمه از کوههای بَرم فیروز در کوهِ گَر تأمین می‌گردد. آب شیرین، خنک و گوارای آن موجب احداث یک کارخانۀ بسته‌بندی آب معدنی در کنار چشمه شده است. آب این چشمه، پس از تصفیه و بسته‌بندی در آن کارخانه به دیگر نقاط کشور و خارج صادر می‌گردد.
طبیعت اطراف چشمۀ بهرغان – شهرستان سپیدان – استان فارس
چشمۀ سرمورِکُمِهر:
آب چشمه و دشت هموار کنار آن، این منطقه را که در ۳۰ کیلومتری شهر اردکان در کنار جادۀ اردکان به مارگون قرار دارد به یک تفرجگاه سرسبز تبدیل کرده است. آب این چشمه پس از آبیاری باغ‌های اطراف، اراضی کشاورزی و تأمین آب چند مزرعه پرورش ماهی، به رودخانه کُمهر می‌ریزد.
تفرجگاه سرمور کُمِهر – شهرستان سپیدان – استان فارس
سراب کَهکَران:
در ۳۵ کیلومتری شهر اردکان در بخش مرکزی دهستان شش‌پير بالاتر از روستای کَهکَران واقع شده است. وجود چشمه‌های آب و درختان کهنسال، چشم انداز زیبایی به این منطقه داده است. آب این چشمه پس از آبیاری اراضی کشاورزی و باغ‌های منطقه کهکران و ساران سُفلی، به رودخانۀ کُر می‌ریزد.
چشمه و بَرمِ شش‌پير:
این چشمه که در نزدیکی روستای برشنه و در ۷ کیلومتری شهر اردکان قرار دارد یکی از تفرجگاه‌های زیبای شهرستان سپیدان محسوب می‌شود. آب این چشمه از کوههای رُنج گَمبیل و بَرم فیروز تأمین می‌گردد.
منظرۀ زمستانی بَرمِ شش‌پير– شهرستان سپیدان – استان فارس
آب چشمۀ شش‌پير جزوِ با کیفیت‌ترین و بهترین آبهای کشور است. دریاچۀ بَرمِ شش‌پير، که در نزدیکی این چشمه قرار دارد دارای زیبایی خاصی است و بنام عروس دریاچه‌های ایران مشهور است. در حاشیۀ این دریاچه، یک پارک جنگلی در حال ساخت است.
دریاچۀ برم فیروز:
این دریاچۀ زیبا در ارتفاعات حاشیۀ شمالی شهر اردکان و در کنار جادۀ اردکان- کُمِهر- مارگون در روبرویِ پیست اسکی پولاد کف (دومین پیست بزرگ ایران)، در ارتفاع 3750 متر از سطح دریا واقع شده است. آب این دریاچه از برفهای ارتفاعات پیرامون تأمین می‌شود. دوستداران طبیعت از سه مسیر سه چاه جانپناه کوهنوردان، تنگ کارخانه و چشمه شکرک در روبروی پیست پولادکف، با دو ساعت پیاده روی می‌توانند از این منطقۀ زیبا دیدن نمایند.
دریاچۀ برم فیروز – شهرستان سپیدان – استان فارس
گردشگاه چله گاه:
این گردشگاه در 5 کیلومتری شهر اردکان- مرکز شهرستان سپیدان- واقع شده است. این تفرجگاه در بین صخره‌های کوه اَلوندی و کوههای اطراف دشتِ کل گنجان پیست اسکی تربیت بدنی قرار دارد. سکوبندی‌های این تفرجگاه توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده و شهرداری اردکان نیز زیرساخت های اولیۀ طرح کمپینگ آن را اجرا نموده است. این گردشگاه در فصل‌هـای بهـار و تـابستان، پذیـرای انبوهی از گردشگران است.
گردشگاه چله گاه – شهرستان سپیدان – استان فارس
گردشگاه و پیستهای اسکی:
تنها پیستِ اسکی جنوب ایران در فاصلۀ ۵ و ۲۰ کیلومتری شهر اردکان و در حاشیۀ جادۀ آسفالتۀ اردکان- کُمِهر واقع شدهاند.
پیست اسکی پولادکف – شهرستان سپیدان – استان فارس
پیست اسکی تربیت بدنی – شهرستان سپیدان – استان فارس
ریزش زیاد برف در زمستان، که گاه ارتفاع آن به ۳ متر می‌رسد، موجب ساخته شدن دو پیست اسکی به نامهای پولادکف و تربیت بدنی شده است. این پیستهای اسکی دارای امکاناتی از قبیل بالابَر (تله کابین)، وسایل و لوازم، تأسیسات رفاهی و گردشگری برای استفادۀ علاقمندان است. این پیستها، مکانی بسیار ارزشمند و مناسب برای ورزشهای کوهستانی به حساب می‌آیند.
گردشگاه تنگ تیزآب:
تَنگ تیزآب در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال غربی شهر اردکان واقع شده است. این منطقۀ تفرجگاهی، گذرگاه یکی از شعبه‌های رودخانه بشار است که از کوههای بُراق چهارمورن پروارگاه، مهکون پراشکفت، و بُن رود سپیدان سرچشمه میگیرد. این رودخانۀ دایمی، آبی شیرین دارد و مورد استفادۀ شُرب، کشاورزی و پرورش ماهی قرار میگیرد. گونه‌های مختلف ماهیان بومی نیز در آن دیده می‌شوند. تنگ تیزآب از پوشش جنگلی مناسب برخوردار است و درختـان آن را بیشتر بَنِه، بـادام، اجوکک، کیکم، بلوط و بیـد تشکیـل میدهند. تنوع گونه‌های درختی و عبور یک رودخانه دایمی از جمله ویژگی‌های این منطقه است.
گردشگاه تنگ تیز آب – شهرستان سپیدان – استان فارس
تنگ تیزآب، تابستانهای خنک و خوش آب و هوا و زمستانهای سرد دارد. این منطقه، در فصل تابستان مورد استفادۀ بسیاری از بازدیدکنندگان که از راههای دور و نزدیک به این منطقه مسافرت میکنند قرار میگیرد.
طبیعت کوهپایهای توأم با پوشش جنگلی و رودخانۀ دایمی، منظرههایی زیبا را در دل تنگِ تیزاب به وجود آورده و به جاذبه‌های این گردشگاه، افزوده است. مدخل تنگِ تیزآب در مجاورت جادۀ آسفالتۀ سپیدان- یاسوج قرار دارد. فاصلۀ شیراز تا این محل در حدود ۹۰ کیلومتر است. راه کوهستانی ممسنی ـ سپیدان از کنار این تنگه عبور می‌‌کند. در فصلهای مساعد به ویژه در بهار، در مدخل ورودی این تنگ، چادرهایی برای اقامت بازدیدکنندگان برپا شده است که مورد استفاده قرار میگیرد.
تنگ غوره‌دان:
در فاصلۀ ۲۰ کیـلومتری شهر بیضاء، در بخش بيضاء شهرستان سپیدان، چشمه‌ای پـُرآب با درختـان انبوه، تفـرجگاهی سرسبـز بـه نـام تنگ غوره‌دان را تشکیل داده است. در این منطقه، امکانات اوّلیه برای گردشگران توسط سپاه پاسداران به عنوان اردوگاه فرهنگی فراهم آمده است. این گردشگاه در فصل‌هـای بهـار و تـابستان، پذیـرای انبوهی از گردشگران است.
تنگ غوره‌دان بیضاء– شهرستان سپیدان – استان فارس
تنگ بُغدیان:
در فاصلۀ ۳۰ کیلومتری شهر اردکان، بعد از روستای ریگون، در بخش مرکزی شهرستان، تفرجگاهی سرسبز با چشمه‌ای زلال قرار دارد. دسترسی به این تنگ با خودرو ممکن نیست و ۵ کیلومتر از جادۀ منتهی به آن را پیاده باید طی کرد.
تنگ بُغدیان – شهرستان سپیدان – استان فارس
تپّههای تل بیضاء و تپۀ شاه قلعه قطب الدین:
تپههای تل بیضاء و تپّه شاه قلعه قطب الدین از مهم‌ترین آثار باستانی شهرستان سپیدان است. بر اساس حفّاریهای به عمل آمده از این تپهها، آثاری مانند صفحۀ مرمری منقوش، کاشی و اشیایی مانند میز سنگیِ نقش دار به دست آمده که نشان میدهند در این منطقه، یک شهر یا یک جامعۀ مهم و پیشرفته وجود داشته است.
جغرافیای طبیعی و تقسیمات کشوری شهرستان:
شهرستان سپیدان به مرکزیت شهر اردکان با وسعت ۲۸۳۹ کیلومتر مربع، بالغ بر ۳/۲ درصد کل مساحت خاکی استان فارس را به خود اختصاص داده است. این شهرستان در محدودۀ جغرافیایی ۵۲ درجه و ۴۰ دقیقۀ طول شرقی، و ۳۰ درجه و ۳۵ دقیقۀ عرض شمالی، قرارگرفته است. از شمال به شهرستانهای اقلید، مرودشت و استان کهکیلویه و بویراحمد، از جنوب به شهرستان شیراز، از شرق به شهرستان مرودشت و از غرب به شهرستان ممسنی محدود می‌شود.
بر اساس آخرین تقسیمات کشـوری، این شهرستـان دارای سه بخـش بیضـاء، مـرکزی و همـایجـان و سه نقطۀ شهـری (بیضاء، اردکان و هماشهر) و ۸ دهستان (بانش، بیضاء، کوشک هزار، خفری، کُمِهر، سُرناباد، شش پیر و همایجان) می‌باشد.
نمایی زیبا از دشت هماشهر – شهرستان سپیدان – استان فارس
همچنین این شهرستان دارای ۳۰۴ پارچه آبادی است که ۲۳۵ پارچه آبادی مسکونی و ۶۹ پارچه آبادیِ خالی از سکنه می‌باشد. جمعیت شهرستان بالغ بر 90 هزار نفر می‌باشد. فاصلۀ مرکز شهرستان تا مرکز استان (شیراز)، ۸۵ کیلومتر است. طبق قانون تقسیمات کشوری، شهرستان سپیدان در سال ۱۳۵۴ ایجاد و به تصویب هیئت محترم دولت رسیده است.
اين شهرستان با بيش از 10 هزار نفر بهره‌بردار، با بيش از 97 هزار هكتار سطح زیر کشت زراعي و باغي، و با توليد بيش از يك ميليون تن محصولات كشاورزي، دامي و شيلاتي، حدود 10 درصد توليد استان فارس را به خود اختصاص داده است.
این شهرستان با 175 هزار تن سیب، 21900 تن تخم مرغ، 2540 تن ماهي قزل آلا، 28 ميليون قطعه بچه ماهي، 15 ميليون شاخه گل رُز گلخانه‌اي و 600 تن قارچ خوراكي (مقام اول)؛ با توليد 14250 تن گردو، 40 هزار تن انگور و 80 هزار تن پياز (مقام دوم)؛ با توليد47450 تن شير، 205 تن عسل و150 هزار تن گوجه فرنگي (مقام سوم)؛ با توليد 3135 تن گوشت قرمز، 13120 تن گوشت مرغ، 90 هزار تن گندم و 25 هزار تن برنج (مقام چهارم) استان فارس را دارا می‌باشد.
جدول شمارۀ 1: تقسیمات شهرستان سپیدان
|
شهرستان / بخش |
نام شهر |
نام دهستان |
تعداد آبادي
|
||
|
جمع |
داراي سکنه |
خالي از سکنه |
|||
|
سپيدان |
|
|
304 |
235 |
69 |
|
بخش بيضاء |
بيضاء |
|
109 |
81 |
28 |
|
|
بانش |
36 |
27 |
9 |
|
|
|
بيضا |
45 |
40 |
5 |
|
|
|
کوشک هزار |
28 |
14 |
14 |
|
|
بخش مرکزي |
اردکان |
|
86 |
57 |
29 |
|
|
خفري |
71 |
46 |
25 |
|
|
|
کُمِهر |
15 |
11 |
4 |
|
|
|
شش پير |
25 |
20 |
5 |
|
|
بخش همایجان |
هماشهر |
|
109 |
97 |
12 |
|
|
سرناباد |
31 |
30 |
1 |
|
|
|
همايجان |
53 |
47 |
6 |
|
پستیها و بلندیها:
این شهرستان، ناحیهای کوهستانی و پوشیده از جنگل است. ارتفاع آن از سطح دریا ۲۲۲۵ متر است. مهم‌ترین بلندی‌های شهرستان عبارت‌اند از:
کوه رُنج: با ارتفاع ۳۷۱۸ متر در شمال اردکان واقع شده و در بیشتر ایام سال، پوشیده از برف است.
کوه تَنگ سُرخ: با ارتفاع ۲۷۲۰ متر در ۲۰ کیلومتری شمال غربی اردکان قرارگرفته است.
کوه شش‌پير: با ارتفاع ۲۸۵۰ متر در ۱۵کیلومتری جنوب شرقی اردکان، در دهستان همایجان قرار گرفته و رودخانۀ شول از آن سرچشمه میگیرد.
کوه کوشک هزار: با ارتفاع ۲۲۵۰متر در جنوب روستای کوشک هزار قرار گرفته است.
کوه ميان: این کوه با ارتفاع ۲۳۶۴ متر، دو شهرستان شیراز و سپیدان را از هم جدا می‌سازد. دهستان بيضاء در دامنۀ شرقی آن قرار گرفته است.
دشت‌ها:
مهم‌ترین دشت‌های شهرستان عبارت‌اند از: دشت بيضاء، دشت دشمن زیاری و دشت همایجان.
رودخانهها:
مهم‌ترین رودخانههای شهرستان سپیدان عبارت‌اند از:
رودخانۀ شش‌پير: شاخۀ اصلی این رودخانه، از چشمۀ شش‌پير واقع در جنوب شرقی شهرستان سپیدان سرچشمه میگیرد. در جهت شمالی–جنوبی از جنوب شرقی سپیدان در مسیری کوهستانی به سمت دشتِ همایجان جریان می‌یابد. آب این رودخانه، به وسیلۀ یک نهرِ سنّتی که در سالهای اخیر بازسازی شده، به باغ‌های پیرامون منتقل می‌شود. پس از خروج از تنگ شش‌پير و پس از پیمودن مسافتی کوتاه، رودخانۀ اردکان از سمت چپ به آن می‌پیوندد.
رودخانۀ اردکان: این رودخانه که از ارتفاعات شمالی شهرستان سپیدان سرچشمه میگیرد با جهت شمالی–جنوبی، در جریان است. این رودخانه، رژیمی بوده و ۴۶ درصد از جریانهای سطحی آن، به فصل بهار مربوط می‌شود. چشمۀ برغان که در دامنۀ غربی کوه رُنج در سه کیلومتری اردکان و مجاور روستای برغان قرارگرفته نیز پس از سیراب کردن زمین‌های پیرامون، به رودخانۀ اردکان می‌ریزد. در این شهرستان، دو دریاچه کوچک (بَرم) به نام "بَرم فیروز" و "بَرم شش پیر" وجود دارد.
بخش وسیعی از این شهرستان جزء حوضۀ آبریز بختگان است، بخشی از آن جزء حوضۀ آبریز کارون و بخشی نیز جزء حوضۀ آبریز زهره می‌باشد.
دشت لاله های واژگون سپیدان
منابع طبیعی شهرستان:
مساحت شهرستان سپیدان ۲۸۶۰۰۰ هکتار است. از این میزان، ۱۹۰۲۹۴ هکتار یعنی حدود ۶۷ درصد آن را اراضی منابع ملّی تشکیل می‌دهد و مابقی آن یعنی 95706 هکتار نیز جزء مستثنیات می‌باشد. تاکنون برای ۱۳۴۸۱۵ هکتار یعنی حدود ۷۰ درصد از اراضی منابع ملّی، مادۀ ۱۳ اعمال گردیده و دارای سند هستند. اگر جنگلهای خطۀ شمال کشور به دلیل ارزش اقتصادی تولید چوب مورد توجه می‌باشند جنگلهای شهرستان سپیدان و حوزۀ زاگرس، جنگلهای حفاظتی و حمایتی بوده و دارای ارزشهای محیطی هستند. ارزشهای ملموس جنگلها و مراتع مذکور به دلیل تولید و بهرهبرداری گیاهان دارویی، میوههای جنگلی، علوفۀ مرتعی، تولید چوب و زغال می‌باشد.
نظرات بینندگان
نظرات بینندگان
قلب سبز فارس ارسنجان بود / بهتر از هر شهر و هر استان بود!
یا:
قلب سبز فارس ارسنجان بود / این قصبچه بهتر از تهران بود!!
اما
سپیدان مهد علم و عشق و ایمان
سپیدان تربت پاک شهیدان