کرکوک از مهمترین مناطق مورد اختلاف میان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان است که تحت کنترل مستقیم دولت مرکزی قرار دارد، اما اقلیم کردستان به علت منابع نفتی غنی در این منطقه به دنبال تسلط بر این مناطق است. نیروهای پیشمرگه کرد در همین راستا تعدادی از نیروهای خود را در خارج از منطقه رسمی ترسیم شده برای کردستان عراق جلوتر بردند که این موضوع با واکنش و همه نیروهای ارتش عراق و بسیج مردمی این کشور به ویژه در اطراف کرکوک مواجه شد. کردستان عراق نقاط مرزی خود را از سه کیلومتری کرکوک تا ۱۰ کیلومتری این منطقه پیشروی داده بودند، آنها مدعی بودند اقدام مذکور را برای جلوگیری از احتمال وقوع درگیری میان خود و نیروهای عراقی انجام داده اند.

با این وجود سیاست‌مداران اقلیم کردستان در بیانیه رسمی که در این خصوص منتشر کردند ، تلاش کردند این اقدامات را به تهدیدات و مواضع مسئولان نظامی و سیاسی عراق ضد مردم کردستان مرتبط کنند و موضوع استقرار نیروهای نظامی خود در مناطق تحت حاکمیت دولت مرکزی را نادیده بگیرند.

با این وجود به نظر می‌رسد که کردها شرایط مناسبی برای ادامه این روند ندارند، آنها در بیانیه خود اعلام کردند که با ادامه خونریزی مخالف هستند و آمادگی خود را برای حل مشکلات سیاسی از طریق گفت‌وگو اعلام کردند. با این وجود، بیانیه مذکور تاکید کرد که آنها هزاران نفر از نیروهای جدید خود را به منطقه کرکوک اعزام کرده‌اند. این موضوعات نشان دهنده سیاست عوام فریبانه اقلیم کردستان برای جلب نظر افکار عمومی در عین تجاوز به تمامیت و حاکمیت ارضی عراق خبر می دهد و نشان می دهد آنها پس از موفقیت در اجرای طرح همه پرسی تلاش دارند امتیازات بیشتری را در این شرایط حساس منطقه ای، از دولت مرکزی عراق بگیرند.

در طرف مقابل، مناقشه کردها  در شرایطی به سطح نگران‌کننده خود رسیده است که دولت عراق هنوز به طور کامل این کشور را از دست تروریست‌های داعش پاک‌سازی نکرده است.

این مناقشه بویژه با اقدام تحریک آمیز جدید اقلیم کردستان نشان داد که برنامه‌ریزی‌های خارجی وجود دارد تا اوضاع عراق را بیش از پیش با بحران مواجه کرده و روند مبارزه با تروریسم در این کشور را فلج کند، این در حالی است که طی ارزیابی‌های موجود تنها چند ماه دیگر تا پایان کار داعش در عراق و منطقه زمان باقی است.

نچیروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان که این روزها زمزمه‌های زیادی در رابطه با اختلافات عمیق وی با مسعود بارزانی عمویش و مسرور بارزانی فرزند وی منتشر شده است، در پیامی از آیت‌الله سیستانی مرجع شیعیان عراق خواسته تا برای توقف این بحران وارد عمل شود. این اقدام حتی در شدیدترین شرایط بحران میان بغداد و اربیل پیش از این سابقه نداشت.  

نچیروان در بیانیه خود اعلام کرده که از آیت‌الله سیستانی و تمامی طرف‌های عراقی و سازمان‌های مدنی و سازمان ملل و آمریکا و اتحادیه اروپا و کشورهای حاضر در جنگ‌ ضد داعش به علاوه کشورهای عضو شورای امنیت و دولت‌های همسایه خواسته است در این رابطه وارد عمل شده و نقش مثبت خود را برای دور کردن منطقه از جنگ جدید ایفا کنند.

گفته می شود دولت مرکزی عراق به مرجعیت نجف اطمینان داده که تلاش‌های آنها در راستای افزایش جنگ در منطقه نیست و آنها به دنبال درگیری مسلحانه و هدف قرار دادن کردها نیستند، بلکه می خواهند تسلط خود را بر تمامیت ارضی خود در چاه های نفت و موسسات دولتی خود اعمال کنند.

افزایش شروط دو طرف برای مذاکره سیاسی

در این رابطه روزنامه لبنانی الاخبار به نقل از یک منبع دولتی به صورت غیر رسمی اعلام کرد که دولت عراق شرط های لغو نتایج همه پرسی اقلیم کردستان عراق و بازگشت نیروهای پیشمرگه به خط سبز ترسیم‌ شده از سوی سازمان ملل درباره حاکمیت مدنی «پل برمر» را خواستار شده است تا مذاکرات خود با اقلیم کردستان را آغاز کند. این در حالی است که پیش از این تنها شرط مربوط به لغو نتایج همه پرسی مطرح بود.  

العربیه نوشت: فرمانده نیروهای پیشمرگه کردستان عراق از عقب نشینی نیروهای تحت امر خود در بخش‌هایی از استان کرکوک خبر داد.

سیروان بارزانی، عصر جمعه گفت که عقب‌نشینی این نیروها از خطوط دفاعی خود در کرکوک با هماهنگی بغداد صورت می‌گیرد. با این حال وی گفت که نیروهای پیشمرگه از شهر کرکوک عقب نشینی نخواهند کرد.

شبکه خبری العهد وابسته به جریان‌های اهل الحق یکی از گروه های حاضر در میان نیروهای حشد الشعبی نیز گزارش داده است که بارزانی از طریق یک میانجی ویژه خواستار فرصت ۴۸ ساعت برای تحویل دادن چاه‌های نفت کرکوک به نیروهای دولت مرکزی شده است.  

همچنین دیروز اقلیم کردستان عراق طرحی متشکل از ۵ بند برای حل مشکلات مالی و نفتی خود را ارائه داده که مهم‌ترین بند آن اختصاص ۱۷% از نفت عراق و اقلیم کردستان بود. وزارت ثروت‌های طبیعی در حکومت اقلیم کردستان در بیانیه خود تأکید کرد که دولت عراق باید حقوق کارگران و کارمندان اقلیم کردستان در نیروهای پیشمرگ و پلیس و بازنشستگان را بپردازد که ماهیانه بالغ بر ۹۱۵ میلیارد دینار عراقی (حدود ۷۸۲ میلیون دلار ) می شود. این وزارتخانه همچنین خواستار اختصاص ۱۷% از بودجه اشتغال و بودجه‌های اختصاص داده شده برای حقوق‌ها به این اقلیم شد و تاکید کرد که دولت باید تضمین هایی برای تامین هزینه های مالی شرکت‌های بین‌المللی سرمایه‌گذاری فعال در بخش نفت اقلیم کردستان را بر اساس توافق‌نامه‌های امضا شده ارائه دهد.

وزارت موسوم به «منابع طبیعی» اقلیم کردستان عراق، ۵ شرط را برای حل بحران اربیل-بغداد تعیین کرد. شروطی که بی‌تردید از سوی مسعود بارزانی، رهبر اقلیم تعیین شده است.

بر پایه بیانیه‌ای که این وزارتخانه منتشر کرده، شروط پنجگانه بارزانی برای بغداد عبارتند از:

۱- حکومت بغداد باید حقوق تمامی پرسنل حکومت اقلیم اعم از کارمندان و کارگزاران اداره‌های خدمات عمومی، اقتصادی و… ، پیشمرگه‌ها، پلیس، اداره امنیتی (آسایش) بازنشستگان را بپردازد. حقوق این افراد ماهانه ۹۱۵ میلیارد دینار عراق تعیین شده است!!

۲- دومین شرط اربیل، تخصیص ۱۷ درصد از درآمد نفتی عراق به اقلیم کردستان است! نسبت ۱۷ درصد برپایه نسبت جمعیت اقلیم کردستان به کشور عراق است.

۳- سومین شرط اربیل، اختصاص ۱۷ درصد طرح‌های توسعه‌ای و اشتغالزایی بغداد به اقلیم کردستان است.

۴- چهارمین شرط که به تعبیری خروج از دایره حاکمیت بغداد است، استقلال حقوقی اقلیم کردستان برای قراردادهای تجاری، مالی و اقتصادی با خارج است! به این ترتیب اقلیم بدون تأییدیه بغداد می‌تواند هر قرارداد تجاری و مالی با دنیا امضا کند. این بهترین امتیازی است که اربیل می‌تواند به تل‌آویو دهد تا در پوشش فعالیت اقتصادی، در قلب کشورهای اسلامی برای خود پایگاه دائمی بسازد.

۵- پنجمین شرط اقلیم، تخصیص ۱۷ درصد از محصولات پالایشگاه‌ها، بنزین و پتروشیمی عراق به اقلیم کردستان است.

گرچه افق تحولات مربوط به مناقشه امنیتی بین کردستان عراق و دولت مرکزی این کشور با وجود افزایش سخت گیری دوجانبه همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد ، اما در فضای غبار آلود نیز می تواند رد پای برنامه‌های خارجی برای تنش‌آفرینی در این مناقشه را مشاهده کرد. یکی از این شاخص‌ها را می‌توان در مواضع دوپهلو و دوگانه دولت آمریکا در ادعای حمایت همزمان از دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان و مطالبات آنها مشاهده کرد.

دولت مرکزی و گروه های سیاسی عراق بویژه در شرایط حساس کنونی باید مراقب باشند و فریب اقدامات تحریک آمیز و سیاست های غرب در این کشور که عمدتا برای دادن تنفس به گروه های تروریستی صورت می گیرد را نخورند. جریان های داخلی بویژه اقلیم کردستان عراق یک بار برای همیشه باید این واقعیت را بپذیرند که قبل از ریشه کن شدن داعش در عراق و برقراری امنیت کامل در این کشور، فرصت خوبی برای طرح مطالبات قدیمی آن ها نیست و طرح این موضوعات در دوره آینده باعث پیشبرد مسالمت آمیز این مسأله بر اساس منافع دو جانبه بین دولت مرکزی و اقلیم کردستان خواهد شد و دنبال کردن هر راهی غیر از این، هیچ برنده‌ای دست کم در عرصه داخلی عراق نخواهد داشت.