از «ژنو۲» تا نشست پاریس؛ کنفرانسبازی آمریکا، فیلم تکراری اوباما
اما همزمان با برگزاری این نشست، رهبر معظم انقلاب اسلامی هنگام ترخیص از بیمارستان، پس از بیان نکاتی در خصوص این کنفرانس و مبارزه شعاری آمریکا با داعش، فرمودند: «آمریکاییها قبلاً نیز با سر و صدای فراوان و با حضور چندین کشور، یک ائتلاف بر ضد سوریه تشکیل دادند اما هیچ غلطی نتوانستند بکنند و در مورد عراق نیز وضعیت به همینگونه خواهد بود.» با توجه به سخنان رهبری، به نظر میرسد این نشست نتایج کارکردی مشابهی با آخرین نشست بینالمللی کلانی که در ژانویه ۲۰۱۴ برای یافتن راهحل سیاسی بحران سوریه برگزار شد، داشته باشد.
آن روزها، نشست «ژنو۲» پس از ماهها تاخیر در برگزاری و حاشیهها و قهرهای فراوان معارضان سوریه، بالاخره برگزار شد. یکی از مواردی که قبل، حین و بعد از این نشست، در رسانهها پیگیری میشد، مساله حضور ایران در آن بود. به صورت کلی مانعی برای حضور ایران در این نشست وجود نداشت به شرط آنکه ایران مواردی را که در ژنو۱ مصوب شده بود، میپذیرفت. ایران اما در ژنو۱ حضور نداشت و اساسا تکلیفی برای پذیرفتن مصوبات آن هم بر عهدهاش نبود. لذا مقامات ایران چندین بار اعلام کردند که حاضرند در ژنو۲ شرکت کنند اما بدون پذیرش هر پیششرطی. عربستان در منطقه به شدت با این مساله مخالفت کرد. معارضان سوری نیز به پیروی از عربستان، شرط حضورشان در ژنو۲ را عدم حضور ایران بیان کردند. با تمام این موارد، دبیرکل سازمان ملل از ایران دعوت کرد اما خیلی سریع دعوتاش را پس گرفت. آمریکا و عربستان بان کی مون را تحت فشار گذاشته بودند و او نیز مانند همیشه کوتاه آمده بود.
ژنو۲ تحت شرایط تنشآلود سیاسی برگزار شد. پس از یک افتتاحیه جدلی میان ولید المعلم وزیر خارجه این کشور و دبیرکل سازمان ملل و برخی دیگر از مخالفان نظام سوریه، بنا شد که مذاکرات میان تیم سوری و تیم معارضان سوریه بر سر مصوبات ژنو۱ ادامه یابد. این مصوبات به ترتیب عبارت بودند از مبارزه با تروریسم و تشکیل دولت انتقالی در سوریه. معارضان اما صرفا میخواستند بر سر اولویت دوم مذاکره کنند در حالی که هیئت سوری معتقد بود باید بر اساس ترتیب مصوبات ژنو۱ پیش رفت. در نهایت اما معارضان زیر بار مذاکره بر سر «مبارزه با تروریسم» نرفتند و کمترین فشاری از سوی آمریکا و عربستان به آنها برای بحث در این خصوص نیز صورت نگرفت در حالی که اگر حداقل این دو کشور، داعش را به عنوان یک گروه تروریستی قبول داشتند، میتوانستند شرایط را برای مذاکره مختص بر سر داعش فراهم سازند. آمریکا هم قبل از نشست اعلام کرده بود که در صورت شکست ژنو۲، تسلیح و تجهیز مخالفان اسد را با شدت بیشتری ادامه میدهد.
ژنو۲ با همه جنجالهای چندین ماههاش، تقریبا هیچ دستاوردی نداشت جز اینکه مشخص شد معارضان سوریه اعتقادی به مبارزه با تروریسم در سوریه که در ژنو۱ مورد تاکید قرار گرفته بود، ندارند. چندی بعدتر، انتخابات ریاست جمهوری در سوریه برگزار شد تا همه رویاهای معارضان که به ژنو۲ گره خورده بود، از میان برود.
اما حالا که کنفرانس پاریس برای مبارزه با داعش برگزار شده است، باید آن را در امتداد ژنو۲ شکست خورده دانست؛ با همان جار و جنجال و با همان ناکارآمدی. آنچه در این نشست بینالمللی صورت گرفت، چندان فرقی با نشستهای نمایشی دیگری که تا کنون برای مبارزه با تروریسم صورت گرفته ندارد. در این نشست تروریسم و داعش محکوم شد و بر ضرورت مبارزه برای ریشهکنی این گروه تاکید شده و بیان شد که باید از دولت عراق حمایت کرد. موارد دیگر نیز کلی بوده و در ذیل این محورها میگنجد.
اما در این میان، ایران برخلاف ژنو۲ که نشانههایی از علاقه به حضور در آن را اظهار کرده بود، این بار از اساس قائل به نمایشی بودن کنفرانس پاریس داشت. از نظر ایران، حامیان داعش، برای پیگیری اهدافی دیگر، از در مبارزه نمایشی با داعش وارد شدهاند کما اینکه در ژنو۲ نیز صرفا برای محقق سازی مصوبه دوم ژنو۱ یعنی تشکیل دولت انتقالی در سوریه گرد هم آمده بودند. همانقدر که نشست ژنو۲ در حل بحران سوریه، صرفا یک مانور بینالمللی هدفمند اما بدون کمترین دستاورد بود، برآورد نمیشود که نشست پاریس هم سهمی واقعی در مبارزه با داعش داشته باشد اگرچه آمریکا سعی خواهد داشت تا از همین کنفرانس و با بهانه دروغین مبارزه با تروریسم، به اهداف خود مبنی بر حضور نظامی در منطقه دست یابد. آیا این هدف محقق میشود؟
اگرچه فضای رسانهای طراحی شده علیه داعش در این روزها توسط آمریکا، چیزی شبیه فضای رسانهای قبل از حمله این کشور به عراق در سال ۲۰۰۳ است، اما قطعا شرایط منطقهای تغییر کرده است و آمریکا دیگر مانند آن سال قدرت مانور نظامی و حتی سیاسی در منطقه را ندارد.