برنده ماراتون سیاسی-نظامی خاورمیانه کیست، عربستان یا ایران؟
بعدها سعودی‌ها که برای تصرف عربستان با حکومت عثمانی درگیر جنگ بودند، توانستند نظر انگلستان را که از سوی دیگر برای کسب مستعمرات بیشتر در حال رقابت با ترک‌ها بود جلب کرده و عثمانی‌ها را از عربستان بیرون کنند.
هرچند سعودی‌ها براساس شیوه مرسوم خود در تصرف شهرهایی مانند مکه، مدینه، نجف، کربلا و غیره با غارت اموال در کنار قتل عام ساکنین، راهزنی و تخریب و دزدی از قبور ائمه مخارج خود را تامین می‌کردند اما این شیوه تنها در ابتدای حکومت این خاندان می‌توانست مخارج آنها را تامین کند و وهابی‌ها در ادامه مجبور شدند منابع دیگری را برای تامین مالی خود پیدا کنند.
در سومین مرحله از حکومت سعودی‌ها بر عربستان "ملک عبدالعزیز" با حمایت دوستان انگلیسی خود در سال ۱۹۲۶ میلادی به عنوان پادشاه عربستان سعودی تاج‌گذاری کند؛ وی در سال ۱۹۳۶ ضمن واگذاری تمامی امتیازات استخراج نفت عربستان به آمریکایی‌ها بخش اعظمی از درآمدهای حاصل از فروش نفت این کشور را به خانواده سلطنتی اختصاص داد.
عبدالعزیز در جنگ جهانی دوم با وجود اعلام بی‌طرفی عملا در جهت اهداف متفقین انجام وظیفه کرد و همین امر باعث غم‌انگیز بودن مرگ وی برای متفقین شد؛ در پی مرگ عبدالعزیز نماینده آمریکا در سازمان ملل نقش او در رنسانس خاورمیانه! را افسانه‌ای خواند و نخست‌وزیر انگلستان وی را دوست بسیار صمیمی دوران جنگ نامید.
عبدالعزیز وصیت کرده بود پس از مرگ پادشاهی بر عربستان میان فرزندان وی دست به دست شود و ولیعهدی از پسر بزرگتر به برادر بزرگتر بعد از آن برسد، شیوه‌ای که هرچند دقیق هم عمل نشد اما باعث شده تا 6 پسر از فرزندان عبدالعزیز به پادشاهی برسند.
عبدالعزیز و پسرانش فارغ از وحدت روش در حکومت‌داری که مبتنی‌بر پوسته‌ای از آموزه‌های وهابیت است در شیوه مال اندوزی و خرج آن مانند یکدیگر عمل کرده‌اند.
طی سالیان اخیر نه تنها عربستان سعودی توانسته در زمینه تولید نفت خام، پالایش نفت، پتروشیمی، سیمان، فولاد، کود شیمیایی و پلاستیک تاسیسات صنعتی ایجاد کند، محصولات کشاورزی شامل گندم، جو، گوجه فرنگی، هندوانه، خرما، لیمو، تخم مرغ و شیر هم در این کشور تولید می‌شود.
عربستان به دلیل واقع شدن کعبه در این کشور از بزرگ‌ترین قطب‌های گردشگری دینی به شمار می‌آید و درآمد آنها از مراسم حج سال ۲۰۱۴ به 8.5 میلیارد دلار رسید.
علاوه براینها عربستان با ٩/٧ تریلیارد متر مکعب رتبه چهارم ذخایر گاز ثابت در میان کشورهای جهان را داراست. (اینجا را ببینید)
اما در میان همه اینها مهمترین درآمد عربستان در دوران حکومت فرزندان عبدالعزیز همان فروش نفت بوده و همواره بیشترین امید آنها به دلارهای نفتی است که از فروش این ماده سیاه به دست می‌آید، دلارهایی که در سال 2014 سهم ٢٨٤ میلیاردی از درآمدهای عربستان را به خود اختصاص داد.
عربستان سعودی، بزرگ‌ترین تولیدکننده سازمان کشورهای صادر کننده نفت اُپک است و حدود 90 درصد از درآمدهای دولت این کشور از نفت تامین می‌شود.
با وجود درآمدهای میلیارد دلاری، سعودی‌های از فروش نفت اما آنها هزینه‌های زیادی هم دارند که از جمله این هزینه‌‌ها یارانه‌های است که در این کشور پرداخت می‌شود. دولت سعودی یارانه‌های بسیاری به کالاها و خدمات گوناگون از جمله گازوئیل، الکتریسیته، برق و آب می‌دهد. از سوی دیگر دولت این کشور باید روزانه هشت میلیون بشکه نفت با قیمت 100 دلار صادر کند تا بتواند نیازهای خود در خصوص پرداخت حقوق کارمندان و هزینه‌های جاری را تامین کند.
سعودی‌ها همچنین به دو برابر تولید نفت ایران تنها برای سوخت داخلی خود نیاز دارند که این مقدار از بازار مصرف کشورهای بزرگ صنعتی نظیر آلمان، روسیه، فرانسه و برزیل هم بیشتر است.
هرچند خدمات رفاهی در عربستان رایگان است اما زندگی 62 درصد از شهروندان سعودی در منازل استیجاری به همراه حقوقی ماهیانه کمتر از 1500 دلار اغلب مردم این کشور باعث شده تا آنها تنها بتواند کمترین نیازهای زندگی خود را فراهم کنند.
در حقیقت درآمدهای حاصل از فروش نفت در عربستان خود منجر به شکل‌گیری نوعی اختلاف طبقاتی در این کشور شده که در آن یک سوم جمعیت در وضعیت مطلوبی به سر می‌برند و دیگران از وضعیت مالی اسفناکی برخوردارند. (اینجا را ببینید)
از جمله افرادی که در عربستان در وضعیت مطلوب به سرمی‌برند وابستگان به خاندان آل‌سعود هستند؛ چندی پیش رویترز در گزارشی اعلام کرد بود درآمد فروش یک میلیون بشکه از نفت عربستان، فقط به پنج یا شش شاهزاده سعودی می‌رسد.
در گزارش رویترز آمده هر یک از اعضای خاندان سعودی از بدو ولادت ماهیانه مبالغی دریافت می‌کنند که در سال 1996 کل هزینه آن دو میلیارد دلار برآورد شده است، این در حالی است که کل بودجه عربستان در این سال بیش از 40 میلیارد دلار نبوده است.
بر اساس آمار دفتر رفاه و خدمات خاندان پادشاهی در سال 1996، حقوق این افراد از کمترین فرد که کوچکترین عضو و فرعی‌ترین شاهزاده است از 800 دلار آغاز می‌شود و به 270 هزار دلار در هر ماه، به یکی از نوادگان عبدالعزیر بن سعود می‌رسد. فرزندان نوه‌ها هم ماهیانه 13 هزار دلار دریافت می‌کنند که این مبالغ از هزینه‌های ازدواج و ساخت کاخ‌ها جداست.
بر اساس گزارش رویترز، در عربستان سعودی دو منبع درآمدی بزرگ برای خانواده‌های شماری از شاهزادگان سعودی وجود دارد که هیچ نظارتی و حسابرسی بر آن نیست. منبع نخست طرح توسعه مسجدالحرام و منبع دوم طرح صندوق ذخیره راهبردی است.
درآمد دیگر شاهزادگان در عربستان گرفتن وام از بانک‌ها و پس ندادن آن است، این گزارش می‌گوید برخی شاهزادگان از بانک‌های سعودی وام‌های کلان می‌گیرند و پس نمی‌دهند. (اینجا را ببینید)
هرچند طبق آمار رسمی از جمعیت 31.5 میلیون نفری عربستان سعودی 11.6 درصد آنها بیکار هستند اما آمار بخش خصوصی این کشور بیکاری را بین 25 تا 30 درصد تخمین زده است.
از جمعیت 31.5 میلیون نفری 10 میلیون نفر آنها خارجی هستند که حدود سه‌پنجم (معادل 4.7 میلیون نفر) از جمعیت 8.2 میلیونی نفر افراد شاغل در این کشور را تشکیل می‌دهند و بخش اعظمی از امور زیربنیای و صنایع سعودی‌ها که عملا برای مدیریت خارجی طراحی و ساخته شده در دست همین مدیران و کارگران خارجی است و بدون آنها چرخ عربستان از حرکت خواهد ایستاد.
خارجی‌ها معمولا در شرکت‌های خصوصی و بومی‌ها در بخش خدمات شهری و سازمان‌های دولتی اشتغال دارند و درآمد سالانه خارجی‌ها در این کشور به حدود 35 میلیارد دلار می‌رسد که 15 میلیارد دلار آن به خارج از عربستان ارسال می‌شود. (اینجا را ببینید)
درآمد خارجی‌ها که بیش از نصف جمعیت کارگران عربستان هستند به‌طور قابل توجهی کمتر از اتباع عربستانی است و این درآمد در سالهای اخیر کمتر هم شده است.
اما در سالهای اخیر جنگ افروزی سعودی‌ها در منطقه در کنار سیاست آنها برای کاهش قیمت نفت کاملاً تاثیر خود را بر اقتصاد عربستان گذاشته و درآمد دولت این کشور که در سال 2014 به حدود 1100 میلیارد دلاری رسیده بود را به یک باره در سال 2015 به 600 میلیارد دلار کاهش داده همین امر باعث شد تا هزینه‌های 211 میلیارد دلاری دولت سعودی در سال 2014 به 170 میلیارد دلار در سال 2015 کاهش پیدا کند. (اینجا را ببینید)
البته با وجود این کاهش درآمدها مخارج نظامی دولت عربستان سیر سعودی خود را ادامه داد و 80 میلیارد دلار هزینه نظامی این کشور در سال 2014 به 85 میلیارد دلار در سال 2015 بالغ شده است. (اینجا را ببینید)
بدهی دولت عربستان به تولید ناخالص داخلی که در سال 2014 به 1.6 درصد رسیده بود هم در سال 2015 به 5.9 درصد افزایش پیدا کرد و همچنین در این سال دولت این کشور با کسری بودجه حداقل 15 درصدی روبرو شد (اینجا را ببینید) همه اینها در حالی است که شاخص فساد مالی عربستان سعودی از 49 در سال 2014 به 52 در سال 2015 رسیده است. (اینجا را ببینید)
کسری شدید بودجه عربستان سعودی در سال 2015 به گونه‌ای بود که آنها مجبور شدند 30 میلیارد دلار از بانک مرکزی وام بگیرند و نزدیک به 100 میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را از بانک‌های خارجی خارج کرده و به بازارهای داخلی تزریق کنند.
مجله آمریکایی فارن پالسی اخیرا در گزارشی نوشت هزینه هنگفت سیاست خارجی و جنگ یمن در کنار کاهش قیمت نفت عربستان را وادار کرده که ماهانه 12 تا 14 میلیارد دلار از ذخایر استراتژیک ارزی خود برداشت کند و در صورت ادامه این روند ظرف سه سال آینده عربستان دیگر هیچ ذخیره ارزی نخواهد داشت. (اینجا را ببینید)
کسری بودجه عربستان در سال 2015 به بیش از 98 میلیار دلار رسید و شرکت سرمایه‌گذاری جدوی پیش‌بینی کرده است که کسری بودجه آنها در سال 2016 به 107 میلیارد دلار برسد.
صندوق بین المللی پول ماه گذشته پیش‌بینی کرد رشد تولید داخلی عربستان در سال جاری به 1.2 درصد کاهش یابد که این پایین‌ترین رقم از سال 2009 به این سو است. (اینجا را ببینید)
در این شرایط "عربین بیزینس" پیش‌بینی کرده حذف یارانه ۷ نوع از خدمات عمومی دولتی در عربستان که برای جبران کسری شدید بودجه از امروز انجام می‌شود موجب افزایش قیمت ۱۹۳ قلم از خدمات و کالاهای دولتی شود، در این طرح ۵۰ درصد از قیمت خدمات یارانه‌ای دولت هم افزایش پیدا می‌کند و همه اینها در حالی است که همانطور که قبلا گفته شد اغلب مردم عربستان سعودی با درآمدی کمتر 1500 دلار توان زندگی بدون یارانه‌های دولتی در این کشور را ندارند.
در همین زمان و در شرایطی که عربستان پیش از این اعلام کرده بود برای جبران کسری بودجه خود در حدود ۲۰ میلیارد دلار از پروژه‌های ساخت‌وساز خود را لغو می‌کند (اینجا را ببینید) ایندیپندنت گزارش داده برخی از شرکت‌های سعودی تا ٧ ماه است دستمزد کارگران خارجی و بعضا عربستانی خود را پرداخت نکرده‌اند و کار آنقدر بالا گرفته که سفارت هند در عربستان از بیم مرگ شهروندانش از "گرسنگی" برای کارگران هندی غذا وارد کرده همچنین سفارت‌های هند، پاکستان و فیلیپین به دولت عربستان اعتراض کرده‌اند که چرا پولی برای دستمزد شهروندانشان پرداخت نمی‌شود؟
نه تنها کارگران غیرعرب بلکه حتی کارگران لبنانی که از مناطق سنی لبنان به عربستان رفته و به گفته روزنامه ایندیپندنت آرای آنها در انتخابات جناح سعدحریری (مورد حمایت سعودی‌ها) تاثیرگذار است هم دستمزدی نگرفته‌اند. (اینجا را ببینید)
عربستانی‌ها از ابتدای انقلاب اسلامی و حتی پیش از آن ایرانی قدرتمند را خطری جدی در برابر سلطه خود بر منطقه تصور کرده و همیشه به دنبال آن بوده‌اند تا به هر شیوه ممکن خود را در برابر ایران قدرتمندتر کنند. آنها هرچند در این مسیر از حمایت صدام برای جنگ‌افروزی برعلیه ایران تا خرید آخرین تجهیزات جنگی از غرب و شرق خودداری نکرده‌اند اما حتی غربی‌ها هم اذعان دارند که هنوز ایران دست برتر را در برابر آنها داراست.
امریکن اینترپرایز در گزارشی در خصوص توان پهپادی ایران نوشته تمرکز نیروهای نظامی ایران برساخت انواع پهپادها نشان می‌دهد که ارتش این کشور احتمالاً برای نوعی متفاوت و کم‌هزینه از درگیری‌های آینده آماده می‌شود، نوعی درگیری که در آن از پهپادها برای عملیات ایذایی و ایجاد مانع در برابر تجهیزات گران‌قیمتی استفاده می‌شود که در اختیار پادشاهی‌های عربی در سراسر خلیج‌فارس قرار دارند.
در شرایطی که امریکن اینترپرایز معتقد است ایران به صورتی روزافزون در اقدامات نظامی منطقه مشارکت دارد و بیشترین قدرت جمهوری اسلامی توسط مبارزان نیابتی و همچنین تعداد محدودی مربی نظامی گسترش می‌یابد، عربستان سعودی هم منفعل نمانده و به گفته رادیو فرانسه نه تنها سالهای زیادی شهروندان خود را با شدت تمام در معرض تبلیغات وهابیت قرار داده و مردمی متعصب و ناروادار پرورده است بلکه با صرف میلیاردها دلار نفتی، به ترویج همین ایدئولوژی در میان مسلمانان ساکن در بسیاری از کشورهای جهان پرداخته و هیچ کس انکار نمی‌کند که دو سازمان تروریستی جهان، یعنی "القاعده" و "داعش" هر دو فرزندان خلف وهابی‌گری مورد علاقه عربستان سعودی هستند.
رادیو فرانسه اذعان دارد که در ١۵ سالی که از یازده سپتامبر می‌گذرد، رابطه عربستان با پدیده تروریست، رابطه پدر و فرزندی است که عشق و نفرت توأمان بر سرنوشتشان حاکم است.
از سوی دیگر مرکز استراتژیک و بین المللی مطالعات واشینگتن طی گزارش مستندی اعلام کرده که تنها در سالهای ٢٠١٣ و ٢٠١٤، مبلغ ٤٠ میلیون دلار پول از سوی کسانی در عربستان و کشورهای خلیج فارس به طرف داعش سرازیر شده و همچنین سال گذشته پایگاه "ورلدنت دیلی" با انتشار گزارشی جنجالی از اعطای کمک مالی ۳۰۰ میلیون دلاری آل‌سعود به تروریست‌های داعش در سوریه خبر داد.
همچنین روزنامه "الاخبار" لبنان خبر می‌دهد: سازمان جاسوسی مرکزی آمریکا (سیا) مسئول آموزش و تجهیز تروریست‌های داعش مستقر در جنوب سوریه است. البته هزینه‌های روند آموزش و تجهیز تروریست‌ها به تسلیحات پیشرفته به صورت مشترک توسط آمریکا و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس تأمین می شود و سالانه مبلغی بالغ بر یک میلیارد دلار برای آنها هزینه دارد.
"رابرت فیسک" روزنامه نگار مشهور انگلیسی در روزنامه "ایندیپندنت" هم گفته عربستان سعودی با کمک‌های میلیارد دلاری خود نقش مهمی در تشکیل گروه تروریستی داعش ایفا کرد. مقامات سعودی هم اکنون نیز دست از اعطای کمک‌های مالی به داعش برنداشته و همچنان از این گروه تروریستی حمایت می‌کنند.
از سوی دیگر محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرمانده اسبق سپاه خبر می‌دهد سعودی‌ها منافقین را در پاریس و دموکرات‌ها را در کردستان و اشرار را در مرزهای شرقی، در گرداگرد ایران، سامان داده‌اند؛ منافقین را در پاریس دور هم جمع کرده‌اند و بیش از سی چهل میلیون دلار برای اجتماع آنها هزینه کرده و گفته‌اند که می‌خواهیم نظام اسلامی ایران را ساقط کنیم. (اینجا را ببینید)
همه اینها در شرایطی است که با وجود همکاری‌های گسترده سعودی‌ها با آمریکا به گفته روزنامه رأی الیوم ایالات متحده به دنبال آن است تا با تصویب طرح شکایت از عربستان توسط کنگره به ثروت 740 میلیارد دلاری آنها در آمریکا که 119 میلیارد دلار آن در دست خزانه ایالات متحده است دست پیدا کند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد با موضع‌گیری عربستان در خصوص خروج همه ثروت خود از آمریکا تا به حال به نتیجه نرسیده است.
سعودی‌ها که بعد از روی کار آمدن ملک سلمان به عنوان پادشاه عربستان بر شدت تندروی‌‌های خود در منطقه افزوده‌اند این روزها در حال درو کردن نتایج زیاده خواهی‌ها خود هستند.
محمد بن سلمان پسر پادشاه عربستان که با عنوان جانشین ولیعهد و وزیر دفاع عربستان سعودی اکنون قدرت را در این کشور در دست دارد فارغ از جنگ‌افروزی‌هایی که پیش از او توسط سعودی‌ها در عراق، سوریه، بحرین و دیگر کشورهای منطقه انجام می‌شد از فروردین سال 94 جنگ جدیدی را این بار با همسایه جنوبی خود یعنی مردم یمن آغاز کرده است.
جنگی که قرار بود ظرف چند ماه دست نشانده سعودی‌ها در یمن به نام عبده ربه منصور هادی را دوباره به قدرت بازگرداند و تهدید حوثی‌های هوادار ایران را برای همیشه از همسایگی سعودی‌ها بزداید این روزهای خود تبدیل به مشکلی اساسی برای آنها شده که به نظر می‌رسد هیچ راه‌حلی برای خروج از آن متصور نیست.
فارغ از هزینه‌ای که حمایت از ترویست‌ها در عراق و سوریه بر روی دست حکومت سعودی گذاشته جنگ با همسایه جنوبی یعنی در شرایط کاهش قیمت نفت، نه تنها هزینه‌های آنها را به شکل فوق‌العاده‌ای افزایش داده از سوی دیگر با پیشروی نیروهای مردمی یمن در خاک عربستان باعث شده تا امنیت این کشور با خطر جدی روبرو شود و آنها بیش از هر وقت خود را در خطر از دست رفت منافع خود مخصوصا در چاه‌های نفت استان جیزان ببینند.
شرایط وخیم عربستان باعث شده تا به گزارش خبرگزاری "اس پی ای" عربستان، محمد بن سلمان چندی پیش اعلام کند تصمیم دارد براساس طرحی به نام "چشم انداز 2030 سعودی" بر خصوصی‌سازی، کاهش بیشتر یارانه‌ها، فروش بخشی از غول نفتی دولتی "آرامکو" و تشکیل صندوق ذخیره ارزی 2 تریلیون دلاری متمرکز شود.
محمد بن سلمان با تاکید براینکه بود تیم اقتصادی‌اش به این نتیجه رسیده‌اند، اگر عربستان سیاست‌های اقتصادی خود را تغییر ندهد اوایل سال 2017 با ورشکستگی کامل مواجه می‌شود از اقدامات دولت سعودی برای جلوگیری از ورشکستگی از جمله کاهش 25 درصدی بودجه و افزایش مالیات بر ارزش افزوده خبر داده بود. (اینجا را ببینید)
سعودی‌ها همچنین در ادامه به دنیال راه فراری برای خروج از باتلاق یمن تصمیم به تغییر مواضع خود در خصوص همسایه جنوبی خود افتادند؛ خبرگزاری کویتی کونا به نقل از خالد الصباح وزیر خارجه این کشور خبر داد: عربستان بعد از یک سال جنگ در یمن در سیاست‌هایش تجدید نظر کرده است و ریاض حاضر به مشارکت حوثی‌ها در صحنه سیاسی یمن شده به شرطی که آنها از شهرهای تصرف شده عقب نشینی کنند.
خالد الصباح گفته بود: الجبیر گفته است که امنیت شهروندان سعودی و آرامش نوار مرزی در اولویت ریاض است. هر طور که هست حوثی‌ها را به مذاکرات کویت برگردانید.
حال اما این شیوه سعودی‌ها جواب نداده و حوثی‌ها با درخواست الجبیر برای تحویل دادن سلاح خود به سعودی‌ها موافقت نکرده‌اند. (اینجا را ببینید) از سوی دیگر هم گلف‌نیوز خبر می‌دهد با اعلام خبر تصمیم دولت عربستان برای اجرای فاز جدید سیاست ریاضت اقتصادی و کاهش 20 درصدی حقوق کارمندان و وزرا طی روزهای گذشته سرمایه‌گذاران از بورس این کشور پا پس کشیدند و از ابتدای سال جاری تاکنون ارزش شاخص بورس عربستان 17 درصد سقوط کرده بیشترین کاهش ارزش بورس در جهان است. (اینجا را ببینید)
اکنون به نظر می‌رسد سعودی‌ها به غیر از فرو رفتن در باتلاق مشکلات مالی و امنیتی از داخل هم در آستانه فروپاشی قرار دارند و مؤسسه مطالعات "الخلیج" (فارس) در واشنگتن خبر می‌دهد سلمان بن عبد العزیز چندین دیدار با برادرانش داشته و تلاش کرده است آنها را برای تغییر نظام حکومتی و انتقال قدرت و کناره‌گیری از قدرت به نفع پسرش (محمد بن سلمان) طی چند روز آینده، متقاعد کند.
گزارش این مؤسسه تصریح دارد که ملک سلمان 80 ساله صدها میلیون دلار برای جلب نظر خاندان حاکم آل‌سعود و حمایت از تصمیم انتقال قدرت به پسرش محمد بن سلمان هزینه کرده است. (اینجا را ببینید)
پیش از این رهبر معظم انقلاب در دیدار مداحان اهل‌بیت در خصوص وضعیت امروز عربستان گفته بودند: چند جوان بی‌تجربه امور آن کشور را در دست گرفته و دارند جنبه توحش را بر جنبه متانت و ظاهرسازی غلبه می‌دهند، که این کار قطعاً به ضررشان تمام خواهد شد. (اینجا را ببینید)
منبع: نسیم آنلاین
